Κάλυψη κοινωνικής ασφάλισης στο εξωτερικό

Ως διακινούμενος εργαζόμενος εντός της ΕΕ, είτε μισθωτός είτε αυτοαπασχολούμενος, θα πρέπει να εγγραφείτε στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας υποδοχής σας.

Εσείς και τα εξαρτώμενα από εσάς πρόσωπα θα καλύπτονται έτσι από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας αυτής. Οι παροχές που δικαιούστε, οι οποίες σχετίζονται με ασθένεια, οικογενειακή κατάσταση, ανεργία, συνταξιοδότηση, εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική νόσο, πρόωρη συνταξιοδότηση και θάνατο, καθορίζονται με βάση τη νομοθεσία της συγκεκριμένης χώρας.

Θεμελίωση δικαιώματος

Σε πολλές χώρες, οι παροχές που δικαιούστε μπορεί να εξαρτώνται από το διάστημα κατά το οποίο καταβάλατε προηγουμένως εισφορές.

Η χώρα στην οποία υποβάλλετε αίτηση για παροχές πρέπει να λάβει υπόψη όλα τα διαστήματα εργασίας σας ή όλες τις εισφορές που καταβάλατε σε άλλες χώρες της ΕΕ, σαν να είχατε κάλυψη στη χώρα αυτή ευθύς εξ αρχής.

Εάν δεν το πράξει, επικοινωνήστε με τις υπηρεσίες βοήθειας.

Είτε είστε υπάλληλος είτε αυτοαπασχολούμενος μπορείτε να εργαστείτε προσωρινά ως αποσπασμένος εργαζόμενος σε άλλη χώρα της ΕΕ αλλά να εξακολουθήσετε να έχετε κάλυψη από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας σας.

Στην περίπτωση αυτή δεν θίγονται τα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης του ίδιου του εργαζόμενου ή της οικογένειάς του: υγειονομική κάλυψη, οικογενειακές παροχές, σύνταξη αναπηρίας ή γήρατος.

Πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης

Για να έχετε πρόσβαση στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης της χώρας απόσπασής σας, βεβαιωθείτε ότι διαθέτετε Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθενείας (ΕΚΑΑ). Μπορείτε να την προμηθευτείτε από τον φορέα υγειονομικής περίθαλψης ή τον φορέα κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα σας.

Αν ωστόσο, μεταφέρετε τη μόνιμη κατοικία σας στη χώρα υποδοχής σας, εσείς ή ο εργοδότης σας θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τις αρχές υγειονομικής περίθαλψης της χώρας σας και να ζητήσετε φορητό έγγραφο S1 (PD S1). Στη συνέχεια, πρέπει να καταθέσετε το έγγραφο PD S1 στις αρχές που είναι αρμόδιες για την υγειονομική περίθαλψη στη χώρα υποδοχής κατά την άφιξή σας.

Συνέχεια της κάλυψής σας από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας σας

Το έντυπο PD A1 αποδεικνύει ότι εξακολουθείτε να έχετε κάλυψη από το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης της χώρας σας για όσο διαρκεί η απόσπασή σας σε άλλη χώρα της ΕΕ. Το PD A1 εκδίδεται για μέγιστη περίοδο 24 μηνών. Αν η απόσπασή σας διαρκεί περισσότερο, εσείς ή ο εργοδότης σας μπορείτε να ζητήσετε παράταση της ισχύος του εντύπου PD A1. Η παράταση αποτελεί αντικείμενο αμοιβαίας συμφωνίας μεταξύ των αρχών της χώρας σας και των χωρών υποδοχής.

Αν είστε μισθωτός, βεβαιωθείτε ότι ο εργοδότης σας έχει ενημερώσει εκ των προτέρων τον φορέα κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα υποδοχής σας και έχει ζητήσει έντυπο PD A1.

Αν είστε αυτοαπασχολούμενος, πρέπει εσείς να ενημερώσετε εκ των προτέρων τον φορέα στη χώρα υποδοχής σας και να ζητήσετε έντυπο PD A1 από τον ασφαλιστικό φορέα στη χώρα σας. Για να λάβετε το έντυπο PD A1 πρέπει να αποδείξετε ότι οι δραστηριότητες που σκοπεύετε να ασκήσετε στο εξωτερικό είναι παρόμοιες με αυτές που ασκούσατε στη χώρα σας. Για να το αποδείξετε, πρέπει:

• να έχετε εργαστεί ως αυτοαπασχολούμενος στη χώρα σας. Η χρονική περίοδος που απαιτείται ποικίλλει από χώρα σε χώρα της ΕΕ, αλλά δεν μπορεί να υπερβαίνει τους δύο μήνες.
• να πληροίτε τις προϋποθέσεις για να συνεχίσετε να εργάζεστε ως αυτοαπασχολούμενος μετά την επιστροφή σας στη χώρα σας.

Θα πρέπει να μπορείτε να παρουσιάζετε το έντυπο PD A1 στις αρχές ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της απόσπασής σας στο εξωτερικό, για παράδειγμα, στην περίπτωση επιτόπιου ελέγχου από την επιθεώρηση εργασίας. Εφόσον διαθέτετε έγκυρο έντυπο Α1, οι αρχές της χώρας υποδοχής πρέπει να το αναγνωρίσουν.

Απόσπαση για διάστημα μεγαλύτερο των 24 μηνών

Δεδομένου ότι το έντυπο PD A1 ισχύει μόνο για 24 μήνες, εάν η απόσπασή σας σε άλλη χώρα της ΕΕ διαρκεί περισσότερο, μπορείτε:

• είτε να μεταφερθείτε στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας υποδοχής σας και να καταβάλλετε εισφορές εκεί, είτε
• να ζητήσετε την παράταση της κάλυψης κοινωνικής σας ασφάλισης και να εξακολουθήσετε να καλύπτεστε από το σύστημα της χώρας σας.

Παράταση της κοινωνικής ασφάλισης παρέχεται μετά από αμοιβαία συμφωνία μεταξύ των χωρών που εμπλέκονται στην απόσπασή σας και εφόσον η παράταση είναι προς το συμφέρον σας. Για να ζητήσετε παράταση, εσείς και ο εργοδότης σας πρέπει να επικοινωνήσετε με την αρμόδια αρχή που εξέδωσε το έντυπο PD A1, πριν από τη λήξη του.

Όταν επιστρέψετε στη συνήθη χώρα εργασία σας, θα καλύπτεστε από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης εκεί. Μπορείτε να αποσπαστείτε σε άλλη χώρα μόνο μετά την παρέλευση ορισμένου χρονικού διαστήματος από την επιστροφή σας στη χώρα σας (οι δύο μήνες θεωρούνται επαρκείς από πολλές χώρες της ΕΕ).

Αν είστε δημόσιος υπάλληλος αποσπασμένος σε άλλη χώρα της ΕΕ (σε πρεσβεία, προξενείο ή άλλη επίσημη αρχή), καλύπτεστε από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας σας.

Αυτό σημαίνει ότι οι παροχές ασθενείας, οικογενειακής κατάστασης, ανεργίας, συνταξιοδότησης, εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής νόσου, πρόωρης συνταξιοδότησης και θανάτου καθορίζονται με βάση τη νομοθεσία της χώρας προέλευσής σας.

Εάν χάσατε τη δουλειά σας ενόσω ήσασταν σε απόσπαση, ισχύουν διαφορετικοί κανόνες.

Ως διασυνοριακοί εργαζόμενοι - μισθωτοί ή αυτοαπασχολούμενοι:

• Καταβάλλετε τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα της ΕΕ στην οποία εργάζεστε και καλύπτεστε από τη χώρα αυτή
• Μπορείτε, ωστόσο, να λαμβάνετε υγειονομική περίθαλψη στη χώρα όπου κατοικείτε.
• Εάν χάσετε τη δουλειά σας, πρέπει να υποβάλετε αίτηση για παροχές στη χώρα όπου κατοικείτε.

Ο βασικός κανόνας ορίζει ότι εάν εργάζεστε σε περισσότερες από μία χώρες της ΕΕ, αλλά εκτελείτε σημαντικό μέρος των επαγγελματικών σας δραστηριοτήτων στη χώρα διαμονής σας, καλύπτεστε από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας διαμονής σας.

Ειδικές περιπτώσεις

Λαμβάνετε παροχές ανεργίας;

Αν λαμβάνετε παροχές ανεργίας από χώρα της ΕΕ όπου περάσατε σε καθεστώς ανεργίας, η μετάβασή σας στο εξωτερικό προς αναζήτηση εργασίας δεν επηρεάζει τα δικαιώματά σας (ή της οικογένειάς σας) όσον αφορά την υγειονομική κάλυψη, τις οικογενειακές, αναπηρικές, συνταξιοδοτικές παροχές, κ.λπ.

Για να διασφαλίσετε ότι τόσο εσείς όσο και η οικογένειά σας θα διαθέτετε υγειονομική κάλυψη κατά την προσωρινή διαμονή σας στο εξωτερικό, μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας την Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθενείας (ΕΚΑΑ).

Από τη στιγμή που θα βρείτε εργασία, ενδέχεται να ισχύουν διάφοροι κανόνες κοινωνικής ασφάλισης.

Ενημερωθείτε για τους κανόνες που ισχύουν στη χώρα σας.

Δεν λαμβάνετε επίδομα ανεργίας;

Αν δεν λαμβάνετε παροχές από τη χώρα της ΕΕ στην οποία περάσατε σε καθεστώς ανεργίας, και μεταβείτε σε άλλη χώρα της ΕΕ προς αναζήτηση εργασίας, οι αρχές κοινωνικής ασφάλισης θα αποφασίσουν ποιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα σας καλύπτει (υγειονομική κάλυψη, οικογενειακές παροχές κ.λπ.).

Οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης το καθορίζουν αυτό με τη βοήθεια μιας σειράς κριτηρίων, όπως:

• η διάρκεια διαμονής
• η οικογενειακή κατάσταση και οι οικογενειακοί δεσμοί
• η στεγαστική κατάσταση
• ο τόπος της πιο πρόσφατης επαγγελματικής ή μη κερδοσκοπικής δραστηριότητας
• η φύση της επαγγελματικής δραστηριότητας
• η φορολογική κατοικία.

Η χώρα που είναι αρμόδια για την κοινωνική σας ασφάλιση μπορεί να εξαρτήσει το δικαίωμα σας σε παροχές από το διάστημα κατά το οποίο καταβάλατε προηγουμένως εισφορές. Ωστόσο, θα πρέπει να λάβει υπόψη όλα τα διαστήματα εργασίας σας ή όλες τις εισφορές που καταβάλατε σε άλλες χώρες της ΕΕ, σαν να είχατε κάλυψη στη χώρα αυτή ευθύς εξ αρχής.

Εάν δεν το πράξει, επικοινωνήστε με τις υπηρεσίες βοήθειας.

Ως νεοαφιχθείς αναζητών εργασία, έχετε το δικαίωμα να διαμείνετε στην εν λόγω χώρα για να αναζητήσετε εργασία μέχρι 6 μήνες - ή περισσότερο, εάν μπορείτε να αποδείξετε ότι εξακολουθείτε να αναζητάτε εργασία και ότι έχετε σημαντικές πιθανότητες να βρείτε δουλειά.

Γι' αυτό, βεβαιωθείτε ότι κρατάτε αντίγραφα:

• των αιτήσεων που υποβάλετε για θέσεις εργασίας
• των προσκλήσεων σε συνέντευξη
• τυχόν άλλων απαντήσεων που λαμβάνετε.