Pinsin stáit thar lear
Pinsin seanaoise
Iarratas a dhéanamh ar phinsin
Má d’oibrigh tú i roinnt tíortha den Aontas Eorpach, is féidir go bhfuil cearta pinsin carntha agat i ngach ceann acu.
Beidh ort iarratas a dhéanamh leis an údarás pinsin sa tír ina bhfuil cónaí ort nó sa tír dheireanach inar oibrigh tú. Más rud é nár oibrigh tú riamh sa tír ina bhfuil cónaí ort, cuirfidh do thír óstach d’éileamh ar aghaidh chuig an tír dheireanach inar oibrigh tú.
Is í an tír sin a bheidh freagrach as d’éileamh a phróiseáil agus taifid de na ranníocaíochtaí uile a rinne tú sna tíortha uile inar oibrigh tú a bhailiú le chéile.
I roinnt tíortha, ba cheart don údarás pinsin d’fhoirm iarratais ar phinsean a sheoladh chugat sula mbainfidh tú aois scoir na tíre sin amach. Mura bhfaigheann tú é, déan seiceáil le d’údarás pinsin chun fáil amach an seolfaidh siad chugat é go huathoibríoch.
Warning
Ba chóir duit eolas a iarraidh maidir le do phinsean a fháil ar a laghad 6 mhí sula dtéann tú ar scor, toisc gur próiseas fada é pinsean a tharraingt ó roinnt tíortha.
Na doiciméid a bheidh de dhíth ort
D'fhéadfaidís a bheith éagsúil ó thír go tír, ach de ghnáth bíonn ort do chuid sonraí bainc agus cineál éigin aitheantais a chur ar fáil.
Chun sonraí níos cruinne a fháil, déan teagmháil leis an údarás pinsin a bheidh ag déileáil le d’éileamh.
Difríochtaí sna haoiseanna scoir
I roinnt tíortha den Aontas, beidh ort fanacht níos faide chun do phinsean a tharraingt ná i dtíortha eile.
Ní féidir leat do phinsean a fháil ón tír ina bhfuil cónaí ort anois (nó ón tír dheireanach inar oibrigh tú) go dtí go mbeidh an aois scoir dhlíthiúil bainte amach agat sa tír sin. Má tá cearta pinsin carntha agat i dtíortha eile, ní bhfaighidh tú na codanna sin de do phinsean go dtí go mbeidh an aois scoir dhlíthiúil bainte amach agat sna tíortha sin.
Mar sin, tá sé tábhachtach a fháil amach roimh ré, ó na tíortha go léir inar oibrigh tú, cén cás a bheidh agat má athraíonn tú an dáta a thosóidh tú ag fáil do phinsin.
Má ghlacann tú pinsean amháin níos luaithe ná an pinsean eile, d’fhéadfadh sé difear a dhéanamh do na suimeanna a fhaigheann tú.
Is féidir leat tuilleadh comhairle a fháil ón údarás ábhartha sa tír ina bhfuil cónaí ort agus/nó sna tíortha inar oibrigh tú.
Faigh amach faoi aoiseanna scoir agus córais phinsin sna tíortha éagsúla den Aontas:
Roghnaigh tír
Scéal samplach
Bí ar an eolas faoi aoiseanna scoir éagsúla (níos déanaí!) i dtíortha eile
D’oibrigh Caroline, arb as an bhFrainc di, sa Danmhairg ar feadh 15 bliana, agus ansin d’fhill sí ar an bhFrainc i dtreo dheireadh a gairme. Nuair a bhain sí 62 bhliain d’aois amach, chuir sí isteach ar a pinsean, mar is iondúil sa Fhrainc, ach ní bhfuair sí ach ceann an-íseal.
Agus í 62 bhliain d’aois, níl Caroline i dteideal ach an chuid Fhrancach dá pinsean a fháil. Gheobhaidh sí an chuid Dhanmhargach nuair a bhainfidh sí 67 mbliana d’aois amach, mar gurb é sin an aois scoir dhlíthiúil sa Danmhairg le haghaidh aoisghrúpa Caroline.
Tréimhsí incháilitheachta
I roinnt tíortha den Aontas, caithfidh tú a bheith ag obair ar feadh íostréimhse ama chun bheith i dteideal pinsin.
I gcásanna den sórt sin, caithfidh an t-údarás pinsin na tréimhsí go léir a d’oibrigh tú i dtíortha eile den Aontas a chur san áireamh, amhail is gur ag obair sa tír sin i rith an ama a bhí tú, chun a mheas an bhfuil tú i dteideal pinsin (an prionsabal comhiomlánaithe tréimhsí).
Mura ndéanann an t-údarás an méid sin, téigh i dteagmháil lenár seirbhísí cúnaimh chun cabhair a fháil.
Scéal samplach
D’oibrigh Tom sa Ghearmáin ar feadh 4 bliana, agus sa Phortaingéil ar feadh 32 bhliain.
Sa Ghearmáin, caithfidh tú a bheith ag obair ar feadh 5 bliana chun bheith i dteideal pinsin. De ghnáth ní bheadh Tom incháilithe sa Ghearmáin don scéim náisiúnta pinsin toisc nach raibh sé ag obair ansin ach ar feadh 4 bliana.
Mar sin féin, b’éigean d’údarás pinsin na Gearmáine na blianta ar oibrigh Tom sa Phortaingéil a chur san áireamh. D’aithin an t-údarás a theidlíocht, agus tá pinsean á íoc aige le Tom le haghaidh na 4 bliana a chaith sé i mbun oibre sa Ghearmáin.
Tréimhsí árachais nach mó ná bliain amháin
Má bhí cumhdach árachais agat nach mó ná bliain amháin i dtír amháin, d’fhéadfadh riail speisialta a bheith i bhfeidhm, toisc go bhfuil roinnt tíortha den Aontas ann nach gcuireann pinsean ar fáil le haghaidh tréimhsí gearra: ní chaillfear na míonna árachais nó cónaithe sa tír inar oibrigh tú ar feadh tréimhse ghearr ach cuirfear san áireamh iad agus do phinsean á ríomh ag na tíortha inar oibrigh tú ar feadh tréimhse níos faide.
Má tá fadhb agat maidir le híocaíocht phinsin a fháil le haghaidh tréimhsí oibre nach mó ná bliain amháin, déan teagmháil lenár seirbhísí cúnaimh chun cabhair a fháil.
An dóigh a ríomhtar do phinsean
Féachfaidh na húdaráis phinsin i ngach tír den Aontas inar oibrigh tú ar na ranníocaíochtaí a d’íoc tú isteach ina gcóras, ar an méid a d’íoc tú i dtíortha eile, agus ar an tréimhse ama a d’oibrigh tú i dtíortha éagsúla.
Ráta coibhéiseach AE
Ríomhfaidh gach údarás pinsin an chuid den phinsean ba cheart dó a íoc, agus tréimhsí a cuireadh i gcrích i dtíortha uile an Aontais á gcur san áireamh.
Chun sin a dhéanamh, cuirfidh sé le chéile na tréimhsí a chuir tú i gcrích i dtíortha uile an Aontais agus oibreoidh sé amach an méid pinsin a gheofá dá rannchuideofá lena scéim féin i gcaitheamh an ama ar fad (ar a dtugtar an méid teoiriciúil).
Déanfar an méid sin a choigeartú ansin chun an t-am iarbhír a bhí tú cumhdaithe sa tír sin a léiriú (ar a dtugtar an sochar pro rata).
An ráta náisiúnta
Má chomhlíonann tú na coinníollacha chun bheith i dteideal pinsin náisiúnta gan beann ar aon tréimhsí a cuireadh i gcrích i dtíortha eile, ríomhfaidh an t-údarás pinsin an pinsean náisiúnta chomh maith (ar a dtugtar sochar neamhspleách).
Toradh
Déanfaidh an t-údarás náisiúnta comparáid ansin idir an sochar pro rata agus an sochar neamhspleách; gheobhaidh tú cibé acu is airde ón tír sin den Aontas.
Míneofar cinneadh gach tíre ar d’éileamh i nóta speisialta, is é sin an fhoirm P1, rud a gheobhaidh tú.
Scéal samplach
D’oibrigh Rosa ar feadh 20 bliain sa Fhrainc agus ar feadh 10 mbliana sa Spáinn.
Cuireann an dá thír íostréimhse 15 bliana oibre i bhfeidhm chun an ceart chun pinsin a bheith agat. Ríomhfaidh an dá thír pinsean Rosa:
Déanfaidh údarás na Fraince ríomh dúbailte:
- Ríomhfaidh sé pinsean náisiúnta Rosa le haghaidh na 20 bliain a d’oibrigh sí sa Fhrainc – cuir i gcás €800.
- Ríomhfaidh sé méid teoiriciúil freisin, an pinsean a bheadh ag Rosa dá n-oibreodh sí na 30 bliain iomlán sa Fhrainc – cuir i gcás €1,500. Ansin cinnfidh sé an pinsean pro-rata, is é sin an chuid den mhéid seo ba chóir a íoc as na blianta ar oibrigh sí sa Fhrainc: 1,500 x 20 bliain sa Fhrainc/30 bliain san iomlán = €1,000.
Tá Rosa i dteideal an mhéid is airde – €1,000 in aghaidh na míosa.
Ní ríomhfaidh údarás na Spáinne an pinsean náisiúnta toisc gur oibrigh Rosa sa Spáinn ar feadh tréimhse ní ba ghiorra ná an íostréimhse is gá. Ní dhéanfaidh sé ach ráta coibhéise AE a ríomh, ag tosú leis an méid teoiriciúil, an pinsean a bheadh ag Rosa dá n-oibreodh sí ar feadh na 30 bliain uile sa Spáinn, cuir i gcás €1,200.
Ansin, cinnfidh sé an pinsean pro-rata – an chuid den mhéid seo ba chóir a íoc le haghaidh na mblianta ar oibrigh sí sa Spáinn: 1200 x 10 mbliana sa Spáinn/30 bliain san iomlán = €400.
Sa deireadh, gheobhaidh Rosa pinsean €1,400.
Cánachas ar phinsin stáit
Ní hionann na rialacha i ngach tír maidir le cánachas ar phinsin stáit ó thar lear. Mar shampla, d’fhéadfadh údaráis tíre amháin cáin a ghearradh ar phinsin eachtracha cónaitheoirí, ach d’fhéadfaidís creidmheasanna cánach a dheonú freisin le haghaidh cánacha a íocadh thar lear cheana féin. Má fhaigheann tú pinsin ó níos mó ná tír amháin san Aontas, ní mór duit seiceáil a dhéanamh cén tír den Aontas a bhfuil feidhm ag a rialacha maidir le gach pinsean. Déan seiceáil ar na rialacha sa tír/sna tíortha ábhartha.
Do phinsean a íoc
Is iondúil go n-íocann gach tír a thugann pinsean duit an méid comhfhreagrach isteach i gcuntas bainc i do thír chónaithe – más san Aontas a bhfuil cónaí ort.
Más amhlaidh nach san Aontas a bhfuil cónaí ort, is féidir go mbeidh ort cuntas bainc a oscailt i ngach tír den Aontas a íocann pinsean leat.
Pinsin easláine agus pinsin marthanóirí
Tá feidhm ag na rialacha thuasluaite freisin maidir le ríomh na bpinsean easláine agus na bpinsean marthanóirí. Tá sé tábhachtach an méid seo a leanas a bheith ar eolas agat:
- Má éilíonn tú pinsean easláine nó sochar éagumais, d’fhéadfadh gach tír inar oibrigh tú a éileamh go ndéanfar scrúdú ar leithligh ort, agus d’fhéadfadh gach ceann acu teacht ar bharúlacha éagsúla ina leith. D’fhéadfadh tír amháin a mheas go bhfuil tú faoi éagumas go mór, agus d’fhéadfadh tír eile a mheas nach bhfuil tú faoi éagumas ar chor ar bith.
- Tá roinnt tíortha san Aontas ann nach n-íocann pinsin marthanóirí. Má oibríonn do chéile thar lear agus má tá tú ag brath ar phinsean marthanóra a fháil, déan seiceáil an ann dá leithéid sa tír sin.