Earnáil an-tábhachtach d'fheidhmiú an gheilleagair is ea an t-iompar, agus sciar mór den gheilleagar féin is ea é freisin (4.8% – is é sin €548 billiún d'oll-bhreisluach i gcás 28 mBallstát an Aontais le chéile). Tá breis is 11 mhilliún post san earnáil seo san Eoraip.

Tá sé d'aidhm ag an gCoimisiún Eorpach beartais iompair a fhorbairt agus a chur chun cinn, atá éifeachtúil, sábháilte, slán agus inbhuanaithe, sa dóigh go bhféadfaidh na tionscail bheith iomaíoch agus poist agus rachmas a chruthú.

Na mórdhúshláin atá roimh earnáil an iompair san Eoraip

Bíonn daoine ag bogadh agus ag taisteal níos minice anois ná riamh. Dá réir sin, is é beartas an Aontais é féachaint chuige go mbeidh ár gcórais iompair in ann dul i ngleic leis na dúshláin mhóra seo a leanas:

• plódú – cuireann sé isteach ar thrácht ar bhóithre agus san aer araon. Cosnaíonn sé tuairim is 1% dá holltáirgeacht intíre bhliantúil ar an Eoraip – agus beidh iompar lastais agus paisinéirí ag méadú amach anseo.
• spleáchas ar ola – in ainneoin an feabhas atá curtha ar thíosacht ar fhuinneamh, is ag brath ar ola atá earnáil an iompair i gcónaí i gcomhair 96% dá riachtanais fuinnimh. Éireoidh ola níos teirce san am atá le teacht, agus is ó limistéir ina bhfuil éagobhsaíocht pholaitiúil a bheidh orainn cuid mhór di a fháil. Faoi 2050, meastar go mbeidh sí a dhá oiread níos costasaí ná mar a bhí sí in 2005.
• astaíochtaí gás ceaptha teasa – faoi 2050, ní mór don Aontas Eorpach astaíochtaí ó earnáil an iompair a laghdú 60% i gcomparáid leis na leibhéil a bhí ann i 1990, má táimid chun an t-ardú ar an téamh domhanda a choinneáil faoi bhun 2ºC.
• bonneagar – tá sé an-éagothrom idir Ballstáit éagsúla an Aontais.
• iomaíocht – tá earnáil iompair an Aontais san iomaíocht le margaí iompair i réigiúin eile atá ag forbairt go mear.

Is féidir léargas a fháil ar na staitisticí iompair anseo: An scórchlár iompair, Grafaic faisnéise faoin iompar, agus EU transport in figures – statistical pocketbook.

Mórghníomhartha an Aontais in earnáil an iompair

A bhuí le beartais an Aontais Eorpaigh, tá dul chun cinn nach beag déanta le fiche bliain anuas in earnáil iompair na hEorpa, agus dá thoradh sin tá:

• breis sábháilteachta san aer, ar muir, agus ar bhóithre
• uaireanta oibre córa ag daoine a oibríonn i dtionscal an iompair
• breis roghanna iompair ag taistealaithe agus ag gnóthais
• níos lú truaillithe ann
• dul chun cinn teicniúil á dhéanamh ar mhaithe le hiompar níos glaine.

Breis iomaíochta

Ar bhóithre – Is féidir leoraithe a oibriú feasta i dtíortha eile (is cuma má tá siad cláraithe sna tíortha sin nó nach bhfuil). Ní bhíonn orthu filleadh abhaile folamh dá bharr sin. Spreagann an tsolúbthacht nua seo iomaíocht, ardaíonn sí cáilíocht na seirbhísí lastais agus paisinéirí, laghdaíonn sí costais agus laghdaíonn sí truailliú toisc go mbíonn na haistir a dhéantar níos éifeachtúla. Tá feabhas tagtha ar shábháilteacht freisin a bhuí le caighdeáin theicniúla aonfhoirmeacha.

San aer – Tá sé ag éirí níos éasca agus níos saoire eitilt ó áit go háit; tá aerlínte nua, tuilleadh aerbhealaí agus na céadta seirbhísí ag cruthú nasc idir an iliomad aerfort ar fud na hEorpa. Leis an mbeartas atá ag an Aontas maidir le hAerspás Eorpach Aonair leanfar den dul chun cinn sin. Fágann comhaontuithe "aerspás oscailte" gur féidir le gach aerlíne san Aontas eitilt ó aon aerfort san Aontas chuig cathair i mBallstát eile. Tugadh comhaontuithe den chineál sin i gcrích freisin le SAM, le Ceanada, le hIosrael, le tíortha na mBalcán, le Maracó, leis an Iordáin, leis an tSeoirsia agus leis an Moldóiv agus tá tuilleadh comhaontuithe ar na bacáin. Is féidir an caidreamh eitlíochta de réir tíre a cheadú.

Ar iarnród – Is féidir le haon chuideachta iarnróid a bhfuil ceadúnas aici a seirbhísí a chur ar fáil áit ar bith san Aontas anois. Tá méadú as cuimse tagtha ar an ngréasán iarnróid ardluais le blianta beaga anuas; spárálann sin am agus airgead na bpaisinéirí. Tá tuilleadh feabhsuithe ar an mbealach.

Ar muir – Is ar muir a aistrítear 75% de na hearraí a thrádálann an Eoraip le tíortha eile agus 40% den lastas laistigh den Eoraip féin. Chomh maith leis sin, baineann tuairim is 400 milliún paisinéir in aghaidh na bliana leas as uiscebhealaí na hEorpa. A bhuí le hoscailt an mhargaidh mhuirí, féadann cuideachtaí loingseoireachta oibriú agus gluaiseacht gan bhac i dtíortha eile nach iad tíortha a dtionscnaimh iad. In 2014, chomhaontaigh Comhairle an Aontais Eorpaigh agus Parlaimint na hEorpa go ndéanfaí, faoin mbliain 2025, croíghréasán de phointí athbhreoslaithe gáis nádúrtha leachtaithe a chur chun cinn agus a fhorbairt ag na príomhchalafoirt mhuirí atá sa ghréasán tras-Eorpach, agus soláthar leictreachais cois cladaigh a chur chun cinn freisin. 

Cearta paisinéirí

Is ag paisnéirí san Aontas Eorpach atá na cearta paisinéirí is fearr ar domhan, gan beann ar an modh iompair: eitleán, traein, long, bus nó cóiste

Aip faoi chearta paisinéirí

Taisteal sábháilte

• Tháinig laghdú faoina leath ar líon na mbásanna ar bhóithre na hEorpa idir 1992 agus 2010 (laghdú ó 70 000 go 31 000). Idir 2010 agus 2013, tháinig laghdú eile 17% ar an bhfigiúr sin. Rud a léiríonn go bhfuil ag éirí leis an Aontas Eorpach a sprioc straitéiseach a bhaint amach maidir le líon na mbásanna ar bhóithre a laghdú faoina leath faoi 2020.
• Tá cosc ar aerlínte nach bhfuil sábháilte eitilt san Eoraip.
• Tá rialacha níos déine ann maidir le sábháilteacht mhuirí, mar shampla déantar cigireacht níos déine ar longa, gearrtar pionóis i leith truailliú de dheasca mórfhaillí, agus tá dlús curtha leis deireadh a chur de réir a chéile le tancaeir nach bhfuil ach cabhail amháin iontu.
• Leagann an tAontas Eorpach caighdeáin sábháilteachta agus slándála síos agus ní mhaoiníonn sé ach na tionscadail bonneagair a shásaíonn na caighdeáin sin.
• Oibríonn an tAontas le heagraíochtaí amhail an Eagraíocht Eitlíochta Sibhialta Idirnáisiúnta agus an Eagraíocht Mhuirí Idirnáisiúnta chun caighdeáin sábháilteachta agus slándála sa chuid eile den domhan a chur chun cinn.

Cliste agus inbhuanaithe

Tacaíonn an tAontas le taighde agus nuálaíocht, agus le húsáid éifeachtach teicneolaíochtaí glasa nua in earnáil an iompair.

Mar shampla, tá rialacha nua ann lena gceanglaítear ar thíortha an Aontais teicneolaíochtaí glana a chur chun cinn (carranna a ritheann ar leictreachas/hidrigin, leoraithe/báirsí/longa atá cumhachtaithe le gás) trí líon áirithe stáisiún athluchtaithe agus athbhreoslaithe a thógáil.

Bonneagar agus maoiniú

Ó mhí Eanáir 2014, tá beartas nua maidir le bonneagar iompair ag an Aontas Eorpach lena gceanglófar cúig hairde na hEorpa le chéile. Is é aidhm an bheartais seo na bearnaí idir na gréasáin iompair náisiúnta a dhúnadh, deireadh a chur leis na deacrachtaí ar dris chosáin i gcónaí iad roimh dhea-fheidhmiú an mhargaidh aonair, agus constaicí teicniúla a shárú amhail caighdeáin éagsúla ar na hiarnróid.

Is tríd an tSaoráid um Chónascadh na hEorpa, a bhfuil buiséad €26 billiún aici go dtí 2020, atá an beartas á mhaoiniú, agus rachaidh an plean trí bliana infheistíochta atá ag an gCoimisiún – plean atá ceaptha infheistíocht phoiblí agus phríobháideach de €315 billiún ar a laghad a chur ar fáil faoi 2017 – chun tairbhe dó freisin.