Comhar a neartú leis an Eilvéis, an Iorua agus an Íoslainn; Coinbhinsiún Lugano

 

ACHOIMRE AR:

Coinbhinsiún maidir le dlínse agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála

Cinneadh 2009/430/CE ón gComhairle — tabhairt i gcrích an Choinbhinsiúin maidir le dlínse agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála

CAD IS AIDHM LEIS AN GCOINBHINSIÚN AGUS LEIS AN GCINNEADH?

Tá sé mar aidhm leis an gCoinbhinsiún an leibhéal céanna cúrsaíochta breithiúnas a bhaint amach idir tíortha AE agus an Eilvéis, an Iorua agus an Íoslainn. Coinbhinsiún nua Lugano a thugtar air, agus cuirtear in ionad Choinbhinsiún Lugano 1988 é.

Leis an gcinneadh cuirtear an coinbhinsiún i gcrích thar ceann an Chomhphobail Eorpaigh (AE anois). Bunaítear leis chomh maith na dearbhuithe a dhéanfar nuair a dhéanfar an ionstraim daingniúcháin a thaisceadh (atá i gceangal leis an gcinneadh).

PRÍOMHPHOINTÍ

Cur i bhfeidhm

Tá feidhm ag an gcoinbhinsiún maidir le dlínse agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála.

Níl feidhm aige i dtaca le:

• cúrsaí cánach, custaim agus riaracháin;
• stádas agus inniúlacht dhlíthiúil na ndaoine nádúrtha;
• maoin-chearta de bhua cóngais phósta;
• uachtanna agus comharbais;
• féimheacht nó comhshocraíocht;
• slándáil shóisialta nó eadráin.

Ardleibhéal cúrsaíochta breithiúnas a bhaint amach

Bhí an coinbhinsiún a shínigh an Comhphobal Eorpach, mar aon leis an Eilvéis, an Danmhairg, an Íoslainn, an Iorua, le teacht i bhfeidhm a luaithe a bheidh sé sínithe ag na sínitheoirí. Bhí an Danmhairg ina páirtí conarthach ar leith sa choinbhinsiún sin, toisc gur dhiúltaigh sí a bheith páirteach i rialachán na Bruiséile I an tráth sin (Rialachán (CE) Uimh. 44/2001 ón gComhairle) — ar cuireadh Rialachán (AE) Uimh. 1215/2012 maidir le dlínse cúirte agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála ina ionad ina dhiaidh sin.

Taisceann na páirtithe conarthacha a n-ionstraimí daingniúcháin le Comhairle Chónaidhme na hEilvéise, a fheidhmíonn mar thaisce an choinbhinsiúin. Nuair a thiocfaidh sé i bhfeidhm, beidh an coinbhinsiún ar fáil dóibh seo a leanas:

• baill a bheidh i gComhlachas Saorthrádála na hEorpa amach anseo;
• Tíortha AE a ghníomhaíonn ar son chríocha áirithe neamh-AE atá ina gcuid dá gcríoch (mar shampla críocha thar lear na Fraince amhail Nouméa) nó a bhfuil siad freagrach as a gcaidreamh seachtrach;
• stát ar bith eile, faoi réir chomhaontú aontoilíoch na bpáirtithe conarthacha ar fad.

Bunaithe ar na rialacha is infheidhme idir tíortha AE

Cloítear sa choinbhinsiún le rialacha reatha AE maidir le dlínse agus maidir le haithint agus le forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála idir tíortha AE. Ciallaíonn sé sin go bhfuil na rialacha mar an gcéanna in AE, agus san Eilvéis, san Iorua agus san Íoslainn. Éascaítear leis an gcoinbhinsiún chomh maith aitheantas frithpháirteach agus forghníomhú breithiúnas a thugann cúirteanna náisiúnta na dtíortha sin.

Ceanglaítear leis an gcoinbhinsiún go ndéantar, go ginearálta, agra ar dhaoine atá ina gcónaí (cónaí dlíthiúil) i stát atá faoi cheangal an choinbhinsiúin, is cuma cén náisiúntacht atá acu. Foráiltear i leith rialacha speisialta dlínse in ábhair áirithe ann chomh mhaith, áfach, amhail:

• conarthaí: tá dlínse ag cúirteanna na tíre ina bhforghníomhaítear an oibleagáid;
• cothabháil: tá dlínse ag cúirteanna na háite ina bhfuil sainchónaí nó gnáthchónaí an chreidiúnaí cothabhála (an duine atá i dteideal na n-íocaíochtaí dá ndéantar foráil leis an mbreithiúnas);
• tort (gníomh éagórach nó sárú ar cheart a thagann gortú nó díobháil as), míghníomh (gníomh éagórach a bhfuil an ceart chun leigheas síbhialta ag an duine díobhálaithe ina leith) nó samhail mhíghnímh (gníomh nó neamhghníomh faillíoch lena ndéantar díobháil nó damáiste don duine nó do mhaoin duine, agus ar an gcaoi sin go nochtar duine do dhliteanas sibhialta i ndlínsí an dlí shibhialta): tá dlínse ag cúirteanna na háite inar tharla an teagmhas díobhálach nó ina bhféadfadh an teagmhas díobhálach tarlú.

Déantar foráil sa choinbhinsiún chomh maith i leith dlínsí sonracha in ábhair a bhaineann le:

• árachas;
• conarthaí tomhaltóirí; agus
• conarthaí aonair fostaíochta.

Tá dlínse in ábhair a bhaineann le tionóntachtaí (seilbh talún nó maoine mar thionónta) agus cearta maoine réadaí go hiomlán ag cúirteanna an stáit chonarthaigh ina bhfuil an mhaoin suite.

Tá líon prótacal i gceangal leis an gcoinbhinsiún, i measc eile lena n-áirithítear go ndéanfar an coinbhinsiún a léirmhíniú chomh aonfhoirmeach agus is féidir.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN CHINNIDH AGUS AN CHOINBHINSIÚIN?

Tá an cinneadh i bhfeidhm ón 27 Samhain 2009. Tháinig an coinbhinsiún i bhfeidhm idir AE agus an Iorua an 1 Eanáir 2010, idir AE agus an Eilvéis an 1 Eanáir 2011 agus idir AE agus an Íoslainn an 1 Bealtaine 2011, i gcomhréir le hAirteagal 69(5) den choinbhinsiún.

CÚLRA

Bhí síniú an choinbhinsiúin ina mhórfhorbairt institiúideach. Ina Tuairim 1/03, dhearbhaigh an Chúirt Bhreithiúnais go raibh an Comhphobal Eorpach inniúil go heisiach chun Coinbhinsiún nua Lugano a thabhairt i gcrích. Arna síniú an 30 Deireadh Fómhair 2007, tá an coinbhinsiún ina phríomhchuid de dhlí AE agus tá sé á reáchtáil ar feadh tréimhse theoranta.

PRÍOMHDHOICIMÉID

Coinbhinsiún maidir le dlínse agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála (IO L 147, 10.6.2009, lgh. 5-43)

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar an gcomhaontú a chorprú sa bhuntéacs. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.

Cinneadh 2009/430/CE ón gComhairle an 27 Samhain 2008 maidir le tabhairt i gcrích an Choinbhinsiúin maidir le dlínse agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála (IO L 147, 10.6.2009, lgh. 1-4)

DOICIMÉID GHAOLMHARA

An Coinbhinsiún maidir le dlínse agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála, arna shíniú in Lugano an 30 Deireadh Fómhair 2007 — Tuarascáil mhíniúcháin leis an Ollamh Fausto Pocar (Sealbhóir Chathaoirleach an Dlí Idirnáisiúnta ag Ollscoil Milano) (IO C 319, 23.12.2009, lgh. 1-56)

Miontuairisc cheartaitheach leis an gCoinbhinsiún maidir le dlínse agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála, arna shíniú ag Lugano an 30 Deireadh Fómhair 2007 (IO L 18, 21.1.2014, lgh. 70-71)

Miontuairisc cheartaitheach leis an gCoinbhinsiún maidir le dlínse agus maidir le haithint agus forghníomhú breithiúnas in ábhair shibhialta agus thráchtála, arna shíniú in Lugano an 30 Deireadh Fómhair 2007 (IO L 147, 10.6.2009, lch. 44)

Nuashonraithe 31.07.2018