EUR-Lex Access to European Union law

Back to EUR-Lex homepage

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Het Haags programma: 10 prioriteiten voor de komende vijf jaar

Hoe kan de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht binnen de Europese Unie worden versterkt? Het antwoord van de Commissie op deze vraag is vervat in 10 prioriteiten voor de komende vijf jaar.

BESLUIT

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 10 mei 2005, “Het Haags programma: tien prioriteiten voor de komende vijf jaar. Het partnerschap voor Europese vernieuwing op het gebied van vrijheid, veiligheid en recht” [COM(2005) 184 def. – Publicatieblad C 236 van 24.9.2005].

SAMENVATTING

Het meerjarig Haags programma, dat werd goedgekeurd op de Europese Raad van 4 en 5 november 2004, somt 10 prioriteiten van de Unie op ter versterking van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht gedurende de komende vijf jaar. De mededeling is vergezeld van een bijlage met de specifieke maatregelen en een tijdschema voor de goedkeuring daarvan (zie ook actieplan).

De Commissie meent dat de inspanningen moeten worden toegespitst op de onderstaande 10 prioriteiten:

De grondrechten en het burgerschap versterken. De Unie wil in haar verschillende beleidsvormen het eerbiedigen van de grondrechten controleren en verder stimuleren. Daartoe wil zij vooral het Europees Waarnemingscentrum voor racisme en vreemdelingenhaat omzetten in een volwaardig Europees Bureau voor de grondrechten (FRA), hetgeen in januari 2007 ook daadwerkelijk is geschied. De Commissie hecht bijzonder belang aan de rechten van het kind en zet haar inspanningen voort om het geweld tegen vrouwen te bestrijden. De Commissie blijft zich verder ook inzetten voor de bestrijding van alle vormen van discriminatie en de bescherming van persoonsgegevens. Ten slotte blijkt het nodig de uitoefening te vergemakkelijken van de rechten die aan het burgerschap van de Unie zijn gekoppeld, zoals het vrije verkeer binnen de EU, stemrecht bij de verkiezingen voor het Europees Parlement en de gemeenteraadsverkiezingen, etc. De maatregelen die de Commissie heeft aangenomen om de doelstellingen te bereiken, omvatten onder meer het kaderprogramma "Grondrechten en justitie" en evaluatieverslagen over de toepassing van de richtlijnen inzake het vrije verkeer en verblijf.

Terrorismebestrijding. Effectieve terrorismebestrijding vergt een mondiale reactie. Een geïntegreerde en coherente aanpak is nodig. De Commissie legt de nadruk op de preventie van het terrorisme en op de uitwisseling van informatie. Zij wil de lidstaten in hun strijd tegen het terrorisme steunen door zich te buigen over de rekrutering en financiering van het terrorisme, preventie, risicoanalyse, bescherming van kritieke infrastructuur en gevolgbeheersing. Doeltreffende externe samenwerking door samenwerking met derde landen is noodzakelijk om terrorisme en de oorzaken ervan effectief te bestrijden. De maatregelen die de Commissie heeft aangenomen om de doelstellingen te bereiken, omvatten: voorstellen ter versterking van de samenwerking tussen de rechtshandhavingsdiensten van de lidstaten, met name door de verbetering van de informatie-uitwisseling; een Europees kader voor gegevensbescherming op dat terrein; een mededeling over de bescherming van kritieke infrastructuur, een mededeling over de preventie en de bestrijding van terrorismefinanciering, een voorstel ter voorkoming van het misbruik van liefdadige organisaties voor terrorismefinanciering en de follow-up van het proefproject ten behoeve van slachtoffers van terrorisme.

Een evenwichtige aanpak van het migratiebeleid ontwikkelen. De Commissie wil een nieuwe, evenwichtige aanpak van zowel legale als illegale migratie ontwikkelen. Met deze aanpak wordt opgetreden tegen illegale migratie en mensenhandel, in het bijzonder die in vrouwen en kinderen. Daarom voorzag het Haags Programma in een mededeling en een plan inzake legale immigratie.

Voor een succesvol beheer van de migratiestromen moet meer worden geïnvesteerd in de samenwerking met derde landen, ook wat terugname en terugkeer van migranten betreft. De maatregelen waarin de Commissie voor het bereiken van de doelstellingen voorziet, omvatten onder meer het kaderprogramma "Solidariteit en beheer van de migratiestromen", dat de instelling van een Buitengrenzenfonds, een Integratiefonds, een Terugkeerfonds en een Europees Vluchtelingenfonds omvat.

Een geïntegreerd beheer van de buitengrenzen van de Unie ontwikkelen. Binnen de Unie is het vrij verkeer van personen gewaarborgd door de afschaffing van de personencontroles aan de binnengrenzen. Daarom zijn bijkomende inspanningen nodig om het geïntegreerd beheer van de controles aan de buitengrenzen te versterken. Het FRONTEX-agentschap werd opgericht voor het beheer van de buitengrenzen; zijn taken kunnen in de toekomst nog worden uitgebreid. De uitwerking van een doeltreffend visumbeleid, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van een visuminformatiesysteem en een toekomstige gemeenschappelijke Europese consulaire dienst, is eveneens belangrijk. Een van de prioriteiten op korte termijn is de opname van biometrische identificatiemiddelen in reis- en identificatiedocumenten, waardoor die documenten beter beveiligd worden.

Een gemeenschappelijke asielprocedure tot stand brengen. De Commissie wil een geharmoniseerde en efficiënte asielprocedure invoeren. Zij zal op korte termijn een voorstel van richtlijn indienen over de status van langdurig ingezetene voor vluchtelingen en zal op basis van de evaluatie van de tenuitvoerlegging van de bestaande wetgeving op middellange termijn een gemeenschappelijke asielprocedure en een uniforme status voor de vluchtelingen voorstellen. De operationele samenwerking inzake asiel zal worden voortgezet en ondersteund, met name via het Europees Vluchtelingenfonds.

Het positieve effect van de immigratie maximaliseren. Integratie is van cruciaal belang om isolatie en sociale uitsluiting van immigrantengemeenschappen te voorkomen. De Commissie moedigt de lidstaten aan om hun integratiebeleid, dat moet bijdragen tot begrip en dialoog tussen religies en culturen, voort te zetten. De Commissie wil een Europees kader voor integratie vaststellen en de structurele uitwisseling van ervaringen en informatie op het gebied van integratie bevorderen.

Zoeken naar een evenwicht tussen privacy en veiligheid bij de uitwisseling van informatie. De uitwisseling van informatie tussen rechtshandhavingsinstanties is van essentieel belang om doeltreffend tegen terrorisme op te treden en onderzoeken naar grensoverschrijdende criminaliteit in te stellen. De Unie dient een constructieve dialoog tussen alle betrokken partijen te steunen, om oplossingen te vinden waarbij een evenwicht bestaat tussen de beschikbaarheid van informatie en de eerbiediging van grondrechten zoals privacy en gegevensbescherming. De Europese politiedienst (Europol) vervult hierbij een centrale rol.

Een strategisch concept ontwikkelen inzake georganiseerde criminaliteit. Om de georganiseerde criminaliteit te kunnen bestrijden, moet de samenwerking tussen de rechtshandhavingsdiensten (zoals politie en douane) van de lidstaten worden verbeterd. De uitwerking van een Europees model voor criminele inlichtingen is een prioriteit. Daarom keurde de Commissie in 2005 een mededeling goed over de ontwikkeling van een strategisch concept inzake de bestrijding van georganiseerde criminaliteit.

Een echte Europese rechtsruimte waarborgen. De toegang tot de rechter moet worden gewaarborgd zodat rechterlijke beslissingen kunnen worden verkregen en ten uitvoer gelegd. De Unie moet maatregelen nemen om het wederzijds vertrouwen tussen de lidstaten op te bouwen, door procedurele minimumnormen vast te stellen die onder meer de rechten van de verdediging waarborgen.

Op het gebied van het civiel recht hecht de Commissie veel belang aan de voltooiing van het programma voor wederzijdse erkenning van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. Zij is daarom raadplegingsrondes begonnen over beslissingen inzake huwelijksvermogensstelsels, erfopvolging en wilsbeschikkingen, ter voorbereiding van nieuwe wetgevingsvoorstellen.

Op het gebied van het strafrecht kan het wederzijds vertrouwen tussen de lidstaten worden versterkt door een harmonisatie van de wetgeving en door de invoering minimumnormen voor het strafprocesrecht. Bij de ontwikkeling van de Europese justitiële samenwerking in strafzaken moet Eurojust als hoofdrolspeler worden beschouwd.

De Commissie wil daarnaast de bescherming van de financiële belangen van de Unie vergroten. De operationele maatregelen die een echte Europese rechtsruimte moeten garanderen omvatten bijvoorbeeld de steun van de Unie aan netwerken van justitiële organisaties en instellingen, de beoordeling van de kwaliteit van de rechtsbedeling, een mededeling over justitiële opleiding in de EU en workshops om de samenwerking tussen de juridische beroepsbeoefenaren te bevorderen.

Gedeelde verantwoordelijkheid en solidariteit. Beleidsdoelstellingen kunnen niet worden verwezenlijkt zonder voldoende financiële middelen. De goedkeuring van het Haags programma viel samen met de voorbereiding van de voorstellen van de Commissie voor de financiële vooruitzichten 2007-2013, waardoor de samenhang tussen de doelstellingen van het Haags programma en de financiële instrumenten waarover zij in die periode beschikt kon worden gewaarborgd. De Commissie heeft in april 2005 drie kaderprogramma’s ingediend waarin beleidsinstrumenten en financiële instrumenten worden aangereikt die het mogelijk maken om de doelstellingen van vrijheid, veiligheid en recht zo efficiënt mogelijk te verwezenlijken.

De Commissie hecht veel belang aan de uitvoering van de bepalingen en aan de mechanismen waarmee de uitvoering door de lidstaten kan worden bepaald en geëvalueerd. Wegens de politieke flexibiliteit op het gebied van recht, vrijheid en veiligheid kan de planning van de politieke prioriteiten soms vertraging oplopen of bijgesteld worden naar aanleiding van onverwachte gebeurtenissen van internationale aard of met een internationale dimensie, zoals de aanslagen van 7 juli 2005 te Londen. Het actieplan moet daarom flexibel en makkelijk aan te passen zijn. De Raad wenste een tussentijdse evaluatie en de Commissie voorzag in jaarlijkse “scoreborden” voor de vorderingen die werden gemaakt in de tenuitvoerlegging van het Haags programma.

GERELATEERDE BESLUITEN

Actieplan van de Raad en de Commissie ter uitvoering van het Haags programma voor de versterking van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht in de Europese Unie [Publicatieblad C 198 van 12.8.2005]. Dit actieplan is het referentiekader voor de werkzaamheden van de Commissie en de Raad in 2004. Het bevat een tijdschema voor de goedkeuring en tenuitvoerlegging van het gehele pakket opgesomde acties ter concretisering van de doelstellingen en prioriteiten van het Haags Programma (de versterking van vrijheid, veiligheid en recht in de EU), die werden goedgekeurd naar aanleiding van de hierboven vermelde mededeling. Deze maatregelen – wetgevingsvoorstellen, raadplegingsdocumenten (groenboeken) en rapporten – hebben een concrete en doeltreffende tenuitvoerlegging van het Haags Programma tot doel.

Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s van 10 juni 2009 – Justitie, vrijheid en veiligheid in Europa sedert 2005: een evaluatie van het Haags programma en het actieplan [COM(2009) 263 – Niet in het Publicatieblad verschenen]. In deze mededeling maakt de Commissie de resultaten bekend van de evaluatie van de tenuitvoerlegging van het Haags programma, zowel op het niveau van de EU als op dat van de lidstaten, en reikt zij uitgangspunten aan voor verdere maatregelen in het kader van het volgende meerjarenprogramma (het Stockholm-programma).

Initiatieven op het gebied van justitie, vrijheid en veiligheid zijn betrekkelijk recent in vergelijking met andere acties die op EU-niveau worden ondernomen. Toch werd vooruitgang geboekt op een aantal gebieden, zoals de bescherming van de grondrechten, asiel- en migratiebeleid, grensbeheer en visumbeleid, bestrijding van terrorisme en criminaliteit en politiële samenwerking.

Er werden ook vorderingen gemaakt met de totstandbrenging van een Europese rechtsruimte, vooral door betere grensoverschrijdende justitiële samenwerking in burgerlijke en in strafzaken. Met name in verband met de wetgevende en operationele aspecten van het beginsel van wederzijdse erkenning, de hoeksteen van justitiële samenwerking, is aanzienlijke vooruitgang geboekt.

Hoewel de strijd tegen drugsmisbruik eveneens doeltreffend is gebleken, is het drugsgebruik in bepaalde lidstaten toegenomen.

Wat de rechten van de EU-burgers betreft, zijn minder vorderingen gemaakt, met name door de gebrekkige omzetting van Richtlijn 2004/38/EG betreffende het vrije verkeer van de burgers in de Unie.

Over het algemeen zijn de specifieke maatregelen van het Haags programma aangenomen, maar de volledige impact van een groot deel ervan zal zich wel pas op de langere termijn doen gevoelen. Gezien de specifieke aard van het beleidsdomein justitie, vrijheid en veiligheid zijn de vorderingen vrij ongelijk verdeeld. Zo gaat de besluitvorming in de “derde pijler” traag, waardoor de gewenste resultaten niet altijd helemaal worden bereikt. Bovendien zetten de lidstaten de wetgeving van de “derde pijler” vaak te traag om en zijn er geen formele inbreukprocedures voorzien. Het Verdrag van Lissabon zou, zodra het van kracht is, het besluitvormingsproces moeten versnellen en toekomstige maatregelen zouden gericht moeten zijn op het consolideren en versterken van het bestaande rechtskader.

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 2 juli 2008 – Verslag over de uitvoering van het Haags Programma – 2007 [COM(2008) 373 definitief – Niet bekendgemaakt in het Publicatieblad]. Het derde jaarverslag (“scorebord”) schetst wat de gemaakte vorderingen betreft vrijwel dezelfde tendens als de vorige verslagen (zie hieronder). De globale evaluatie is echter niet bevredigend; er werd slechts 38 % van de beoogde maatregelen uitgevoerd, tegenover 53 % in 2006. In vergelijking met hetzelfde jaar liep een groot aantal maatregelen bovendien vertraging op of werden maatregelen gewoon afgevoerd.

Net zoals in de voorgaande jaren werd onvoldoende vooruitgang geboekt met de maatregelen van de “derde pijler”, namelijk de preventie en bestrijding van de georganiseerde criminaliteit, politie- en douanesamenwerking en justitiële samenwerking in strafzaken. Desalniettemin werden goede vorderingen gemaakt in de strijd tegen het terrorisme, die een politieke prioriteit blijft van het beleidsterrein justitie en binnenlandse zaken. Ook op de prioritaire gebieden van de “eerste pijler” werd heel wat vooruitgang geboekt, met name op het gebied van migratie- en grensbeleid en justitiële samenwerking in burgerlijke zaken. Wat het visumbeleid betreft, werden de ontwikkelingen evenwel onvoldoende geacht.

Een aantal lidstaten heeft in vergelijking met voorgaande jaren aanzienlijke vooruitgang geboekt in de omzetting van de Europese regelgeving in nationale wetgeving. Toch blijven vele landen de uiterste data voor omzetting met een of meerdere jaren overschrijden. Bovendien werd een aantal juridische instrumenten niet volledig of zelfs verkeerd omgezet. Op het gebied van justitie en binnenlandse zaken moet de besluitvorming dus worden verbeterd.

Door de ontoereikende vorderingen die in de afgelopen jaren met bepaalde acties werden gemaakt wil de Commissie in 2009 een mededeling opstellen over de toekomst van het beleid inzake justitie, vrijheid en veiligheid. Deze mededeling is niet alleen bedoeld om de ontwikkelingen in dit beleidsdomein te bevorderen, maar zal ook het uitgangspunt vormen voor het volgende meerjarenprogramma (2010-2014).

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 3 juli 2007 – Verslag over de uitvoering van het Haags programma – 2006 [COM(2007) 373 def. – Publicatieblad C 191 van 17.8.2007]. De globale balans van het Haags Programma is niet eenduidig. Van de geëvalueerde acties is dan wel 53% verwezenlijkt, maar de vooruitgang was niet op alle gebieden eensluidend.

Vooruitgang was er bij de “eerste pijler” wat mensenrechten, burgerschap, civiel recht, de Europese strategie inzake drugs, asielbeleid en migratie, het visumbeleid en het grenscontrolebeleid betreft. Vooruitgang was er ook bij de bestrijding van terrorisme. Vertraging is evenwel opgelopen bij de “derde pijler” (politiële en justitiële samenwerking in strafzaken), op welk gebied eenparigheid van stemmen is vereist.

Uit het scorebord blijkt dat de tenuitvoerlegging nationaal nog niet naar bevrediging verloopt. Enkele staten houden zich niet aan de termijnen die voor de omzetting van de rechtsinstrumenten in nationaal recht gesteld zijn of lopen met de omzetting (een of meer jaar) achter.

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 28 juni 2006 - Verslag over de uitvoering van het Haags programma – 2005 [COM(2006) 333 def. – Publicatieblad C 184 van 8.8.2006]. In deze mededeling wordt een stand van zaken opgesteld voor alle maatregelen die voor 2005 in het Haags programma waren gepland alsook voor alle regelmatig terugkerende of permanente maatregelen van het actieplan ter uitvoering van het Haags programma. Naast deze follow-up van de goedkeuringsprocedure, en voor het eerst in het kader van een dergelijke oefening voor de beleidsdomeinen justitie, vrijheid en veiligheid, behandelt de mededeling de follow-up van de nationale omzetting van deze beleidsmaatregelen. Uit deze eerste balans blijkt dat, ondanks het succes van de actie van de Unie op het “gecommunautariseerde” beleidsterrein justitie, vrijheid en veiligheid (zoals de justitiële samenwerking in burgerlijke zaken), de eenparigheid van stemmen heeft geleid tot een vertraging in de goedkeuring van prioritaire maatregelen van het Haags Programma, zoals deze betreffende de eerste fase van de Europese asielregeling. Zowel de goedkeuringsprocedure als de nationale omzetting op het terrein van de politiële en justitiële samenwerking in strafzaken (de “derde pijler”) blijven bijzonder problematisch.

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 28 juni 2006 – Evaluatie van het EU-beleid inzake vrijheid, veiligheid en recht [COM(2006) 332 def. – Publicatieblad C 184 van 8.8.2006].

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 28 juni 2006 – Uitvoering van het Haags programma: koersbepaling [COM(2006) 331 def. – Publicatieblad C 184 van 8.8.2006].

See also

  • De website over het Haags Programma (EN)

Laatste wijziging: 13.11.2009

Top