EUR-Lex Access to European Union law

Back to EUR-Lex homepage

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Η ενισχυμένη συνεργασία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Συνθήκη του Άμστερνταμ εισήγαγε επίσημα τη δυνατότητα για ορισμένα κράτη μέλη να καθιερώσουν μεταξύ τους ενισχυμένη συνεργασία στο πλαίσιο των Συνθηκών, χρησιμοποιώντας τα θεσμικά όργανα και τις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Μολονότι οι διατάξεις αυτές δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έκρινε απαραίτητη τη μεταρρύθμισή τους, ώστε να καταστούν λιγότερο περιοριστικές, ενόψει της διεύρυνσης της Ένωσης σε 27 κράτη μέλη. Η ενισχυμένη συνεργασία δεν περιλαμβανόταν στην αρχική εντολή της Διακυβερνητικής Διάσκεψης (ΔΚΔ), συμπεριλήφθηκε δε επίσημα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Φέιρα της 20ής Ιουνίου του 2000.

Η Συνθήκη της Νίκαιας διευκολύνει την καθιέρωση ενισχυμένης συνεργασίας: το δικαίωμα αρνησικυρίας αναφορικά με την καθιέρωση ενισχυμένης συνεργασίας το οποίο είχαν τα κράτη μέλη καταργείται (με εξαίρεση τον τομέα της εξωτερικής πολιτικής), ο απαιτούμενος αριθμός κρατών μελών για την εκκίνηση της διαδικασίας τροποποιείται από πλειοψηφία στο σταθερό αριθμό οκτώ και το πεδίο εφαρμογής διευρύνεται ώστε να συμπεριλάβει την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ). Οι ισχύουσες γενικές διατάξεις για κάθε μορφή ενισχυμένης συνεργασίας συγκεντρώνονται στον τίτλο VII της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Συνθήκη ΕΕ). Οι διατάξεις που αφορούν την εκκίνηση της διαδικασίας και τη μετέπειτα συμμετοχή ενός κράτους μέλους διαφοροποιούνται στους τρεις «πυλώνες».

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Η Συνθήκη της Νίκαιας τροποποίησε σε μεγάλο βαθμό τον τίτλο VII της Συνθήκης ΕΕ όσον αφορά την ενισχυμένη συνεργασία, χωρίς ωστόσο να αλλάξει ουσιαστικά το σύστημα. Το άρθρο 43 συγκεντρώνει τις βασικές αρχές σχετικά με την ενισχυμένη συνεργασία. Η Συνθήκη της Νίκαιας προσθέτει ένα νέο όρο στους ήδη υπάρχοντες: η συνεργασία αυτή πρέπει να ενισχύει τη διαδικασία ολοκλήρωσης της Ένωσης και όχι να θίγει την εσωτερική αγορά και την οικονομική και κοινωνική συνοχή της Ένωσης. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να οδηγεί σε κανένα εμπόδιο, διάκριση στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών ή στρέβλωση του ανταγωνισμού. Η Συνθήκη της Νίκαιας ορίζει το ελάχιστο όριο των οκτώ κρατών μελών για την καθιέρωση ενισχυμένης συνεργασίας, ανεξάρτητα από τον αριθμό των κρατών μελών μετά τη διεύρυνση.

Το νέο άρθρο 43A διευκρινίζει ότι η ενισχυμένη συνεργασία επιλέγεται μόνο ως έσχατη λύση, εφόσον το Συμβούλιο θεωρεί ότι είναι αδύνατον να επιτευχθούν οι στόχοι της εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος κατ' εφαρμογή των σχετικών διατάξεων των Συνθηκών.

Το νέο άρθρο 43B απαιτεί από την ενισχυμένη συνεργασία να είναι ανοικτή, κατά την καθιέρωσή της, σε όλα τα κράτη μέλη. Είναι επίσης ανοικτή οποτεδήποτε, υπό την επιφύλαξη της τήρησης από το εν λόγω κράτος μέλος των αποφάσεων που έχουν ληφθεί στο πλαίσιο της ενισχυμένης συνεργασίας. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη φροντίζουν να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού κρατών μελών.

Το άρθρο 44 τροποποιήθηκε ώστε να καθορίζει ότι οι πράξεις που υιοθετούνται στο πλαίσιο ενισχυμένης συνεργασίας δεν αποτελούν τμήμα του κεκτημένου της Ένωσης. Οι πράξεις που θεσπίζονται στο πλαίσιο της ενισχυμένης συνεργασίας θα εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη που συμμετέχουν σε αυτή, τα δε υπόλοιπα κράτη μέλη δεν εμποδίζουν την εφαρμογή τους.

Οι δαπάνες μιας ενισχυμένης συνεργασίας βαρύνουν τα συμμετέχοντα κράτη μέλη (πέραν των διοικητικών δαπανών), εκτός αν το Συμβούλιο αποφασίσει άλλως, με ομοφωνία όλων των μελών του και έπειτα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμπεριλήφθηκε σε αυτή τη διαδικασία με τη Συνθήκη της Νίκαιας.

Το άρθρο 45 τροποποιήθηκε ώστε να καθορίζει ότι το Συμβούλιο και η Επιτροπή εξασφαλίζουν τη συνοχή των δράσεων που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο της ενισχυμένης συνεργασίας με τις λοιπές πολιτικές και δράσεις της Ένωσης.

ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ

Ο ορισμός των γενικών διατάξεων των άρθρων 43 - 45 της Συνθήκης ΕΕ ισχύει για την ενισχυμένη συνεργασία που καθιερώνεται σε έναν τομέα στόχο της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (Συνθήκη ΕΚ). Για το λόγο αυτό, η τελευταία αρκείται στην περιγραφή, στα άρθρα 11 και 11A, της διαδικασίας εκκίνησης και μετέπειτα συμμετοχής ενός κράτους μέλους που αφορά ειδικά το συγκεκριμένο πυλώνα.

Τα κράτη μέλη που προτίθενται να καθιερώσουν ενισχυμένη συνεργασία στο πλαίσιο της Συνθήκης ΕΚ απευθύνουν αίτηση στην Επιτροπή, η οποία μπορεί να υποβάλει στο Συμβούλιο σχετική πρόταση. Η εξουσιοδότηση παρέχεται από το Συμβούλιο το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία βάσει προτάσεως της Επιτροπής και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Κάθε μέλος του Συμβουλίου μπορεί να ζητήσει την υποβολή του θέματος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Μετά την τελική αυτή συζήτηση, το θέμα υποβάλλεται εκ νέου στο Συμβούλιο Υπουργών το οποίο αποφασίζει επ' αυτού, με την προβλεπόμενη στις Συνθήκες πλειοψηφία. Συνεπώς, το δικαίωμα αρνησικυρίας που είχαν τα κράτη μέλη δυνάμει των διατάξεων της Συνθήκης του Άμστερνταμ καταργείται.

Όταν η ενισχυμένη συνεργασία αφορά έναν τομέα όπου ισχύει η διαδικασία συναπόφασης (άρθρο 251 της Συνθήκης ΕΚ), η Συνθήκη της Νίκαιας απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη του Κοινοβουλίου, ώστε να εξασφαλίζεται ο σεβασμός των δικαιωμάτων του Κοινοβουλίου στον τομέα αυτό.

Το άρθρο 11A ορίζει την ισχύουσα διαδικασία για τη μετέπειτα συμμετοχή ενός κράτους μέλους. Μετά το αίτημα του κράτους μέλους που επιθυμεί να συμμετάσχει σε μια ενισχυμένη συνεργασία, εναπόκειται στην Επιτροπή να αποφασίσει. Συνεπώς, η Επιτροπή διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στο πλαίσιο της Συνθήκης ΕΚ σε σχέση με τους λοιπούς πυλώνες.

ΚΟΙΝΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Η Συνθήκη της Νίκαιας εισήγαγε τη δυνατότητα προσφυγής στην ενισχυμένη συνεργασία στο «δεύτερο πυλώνα», την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας (τίτλος V της Συνθήκης ΕΕ). Το στοιχείο αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα βήματα προόδου που επιφέρει η Συνθήκη της Νίκαιας στον εν λόγω τομέα. Νέα άρθρα (27A έως 27E), τα οποία ορίζουν τους ειδικούς κανόνες εφαρμογής στον τομέα της ΚΕΠΠΑ, εισάγονται στη Συνθήκη ΕΕ.

Η ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα της ΚΕΠΠΑ σκοπό έχει να διαφυλάξει τις αξίες και να υπηρετήσει τα συμφέροντα της Ένωσης στο σύνολό της, σεβόμενη ιδιαίτερα τις αρχές, τους στόχους, τους γενικούς προσανατολισμούς και τη συνοχή της ΚΕΠΠΑ, τις αρμοδιότητες των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και τη συνοχή μεταξύ του συνόλου των πολιτικών της Ένωσης και της εξωτερικής δράσης της. Η ενισχυμένη συνεργασία αυτού του τύπου αφορά μόνο την εφαρμογή κοινής δράσης ή κοινής θέσης. Εξαιρούνται, ωστόσο, θέματα που έχουν στρατιωτικές συνέπειες ή συνέπειες στον τομέα της άμυνας.

Τα κράτη μέλη τα οποία προτίθενται να καθιερώσουν μεταξύ τους ενισχυμένη συνεργασία απευθύνουν σχετική αίτηση προς το Συμβούλιο. Μετά τη γνωμοδότηση της Επιτροπής και την ενημέρωση του Κοινοβουλίου, η εξουσιοδότηση παρέχεται από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία. Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 23 της Συνθήκης ΕΕ, ένα κράτος μέλος έχει τη δυνατότητα να υποβάλει το ζήτημα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προκειμένου το τελευταίο να αποφανθεί ομόφωνα επ' αυτού. Επομένως, το δικαίωμα αρνησικυρίας των κρατών μελών διατηρείται σε αυτό τον τομέα.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα υπόλοιπα μέλη του Συμβουλίου ενημερώνονται πλήρως σχετικά με την εφαρμογή της ενισχυμένης συνεργασίας. Αυτό το καθήκον ανατίθεται στον Ύπατο Εκπρόσωπο για θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ

Στον τομέα του «τρίτου πυλώνα» της ΕΕ, την αστυνομική και δικαστική συνεργασία, τροποποιήθηκαν οι διατάξεις του άρθρου 40 της Συνθήκης ΕΕ για την ενισχυμένη συνεργασία. Το άρθρο ορίζει ότι η ενισχυμένη συνεργασία σε αυτό τον τομέα πρέπει να αποβλέπει να επιτρέψει στην Ένωση να καταστεί όσον το δυνατό πιο γρήγορα ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Δεύτερον, η Συνθήκη της Νίκαιας διεύρυνε το πεδίο αρμοδιοτήτων του Δικαστηρίου σε αυτό τον τομέα.

Το νέο άρθρο 40A περιγράφει τη διαδικασία εκκίνησης. Τα κράτη μέλη, τα οποία προτίθενται να καθιερώσουν μεταξύ τους ενισχυμένη συνεργασία δυνάμει του άρθρου 40, απευθύνουν αίτηση στην Επιτροπή, η οποία υποβάλλει στο Συμβούλιο σχετική πρόταση. Η εξουσιοδότηση παρέχεται από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία, βάσει της προτάσεως της Επιτροπής ή πρωτοβουλίας οκτώ τουλάχιστον κρατών μελών, και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το νέο άρθρο 40B καθορίζει τη διαδικασία μετέπειτα συμμετοχής ενός κράτους μέλους. Η απόφαση σχετικά με τη συμμετοχή αυτή λαμβάνεται από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών που συμμετέχουν στην ενισχυμένη συνεργασία.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Άρθρο

Θέμα

Συνθήκη ΕΚ

11

Διαδικασία εκκίνησης

11A

Μετέπειτα συμμετοχή ενός κράτους μέλους

Συνθήκη ΕΕ

27A έως 27E

Ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ)

40

Ενισχυμένη συνεργασία στους τομείς της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων (ΔΕΥ)

40A

Διαδικασία εκκίνησης (ΔΕΥ)

40B

Μετέπειτα συμμετοχή ενός κράτους μέλους (ΔΕΥ)

43

Γενικές αρχές ενισχυμένης συνεργασίας

43A

Αρχή της έσχατης λύσης

43B

Αρχή της ανοικτής ενισχυμένης συνεργασίας

44

Λήψη απόφασης στο πλαίσιο ενισχυμένης συνεργασίας

44A

Δαπάνες ενισχυμένης συνεργασίας

45

Συνοχή με τις πολιτικές της ΕΕ

Top