Reagowanie UE na sytuacje niestabilności

Omawiany komunikat proponuje strategię wspólnej i skoordynowanej reakcji Unii Europejskiej (UE) na sytuacje niestabilności w krajach spoza UE. Strategia ta opiera się na lepszym wykorzystaniu różnych instrumentów rozwoju i bezpieczeństwa, którymi dysponuje UE, na poziomie politycznym, dyplomatycznym, humanitarnym.

AKT

Komunikat Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów – Strategie reagowania UE na sytuacje niestabilności – podejmowanie działań w trudnych warunkach na rzecz zrównoważonego rozwoju, stabilności i pokoju [COM(2007) 643 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Sytuacje niestabilności stanowią poważną przeszkodę dla zrównoważonego rozwoju, stabilności regionalnej i bezpieczeństwa międzynarodowego. Powstają w wyniku połączenia wielu czynników, takich jak słabość gospodarki pod względem strukturalnym, pewne niedoskonałości demokratycznych rządów, degradacja środowiska lub dostęp do zasobów naturalnych. W takiej sytuacji państwo nie chce lub nie może dopełnić obowiązków związanych z dostawą podstawowych usług, zagospodarowania zasobów, państwa prawa, bezpieczeństwa i ochrony ludności oraz ochrony i promowania praw i wolności obywateli.

Unia – z pozycji głównego inicjatora pomocy humanitarnej i rozwojowej oraz pierwszoplanowej roli w sprawach polityki międzynarodowej i bezpieczeństwa – ponosi szczególną odpowiedzialność za reagowanie na sytuacje niestabilności.

W dziedzinie zapobiegania sytuacjom niestabilności istnieją narzędzia wczesnego ostrzegania, analizy, nadzoru i oceny. Współpraca na rzecz rozwoju oraz instrumenty polityczne odgrywają ważną rolę we wprowadzaniu środków prewencyjnych. Z jednej strony współpraca na rzecz rozwoju skierowana jest na głębokie przyczyny sytuacji kryzysowej. W takim kontekście dokumenty strategiczne stanowią potencjał wymagający wzmocnienia. Z drugiej strony dialog polityczny – niezbędny element porozumienia o współpracy UE z krajem trzecim – może pomóc przy opracowaniu strategii krajowych, mających na celu trwałe wyjście z niestabilnej sytuacji.

Reakcją na niestabilność jest w pierwszej kolejności długoterminowa współpraca na rzecz rozwoju, w szczególności przy pomocy dokumentów strategicznych. W przypadku gdy nie jest już to możliwe z powodu pogorszenia sytuacji, UE stosuje instrumenty polityczne i dyplomatyczne. Wreszcie kiedy sytuacja niestabilności przechodzi w kryzys wymagający wsparcia ludności, niesiona jest pomoc humanitarna.

Reakcja na niestabilność musi być dostosowana do sytuacji danego kraju: reakcja strategiczna musi być skoncentrowana na perspektywie długoterminowej, a pomoc wstępna – na zaspokojeniu najpilniejszych potrzeb ludności, zwłaszcza z grup najbardziej wrażliwych. Ponadto należy unikać sytuacji, w których niektóre kraje będą pomijane przy udzielaniu pomocy, poprzez podejmowanie wysiłków na rzecz komplementarności działań dzięki kodeksowi postępowania UE i – w ramach pomocy humanitarnej – metodologii identyfikacji zapomnianych kryzysów. Na szczeblu UE konieczny jest także zwiększony poziom koordynacji.

Zarządzanie etapem pokryzysowym zapewniane jest przez ramy strategiczne „Łączenie pomocy doraźnej, odbudowy i rozwoju” (LRRD), które mają na celu stworzenie płynnego przejścia od wycofania pomocy humanitarnej i przejścia do działań na rzecz rozwoju. Komisja podkreśla konieczność udoskonalenia tych ram, w szczególności poprzez lepszą integrację władz rządowych, rozwoju instytucjonalnego i bezpieczeństwa.

W reagowaniu na niestabilność UE powinna lepiej skorelować środki, którymi dysponuje, tzn. instrumenty wspólnotowe, mechanizmy polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) oraz europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony (EPBiO), a także pomocy dwustronnej państw członkowskich. Powinna zwłaszcza popierać wzmocnienie współdziałania między istniejącymi instrumentami finansowymi, takimi jak:

• Europejski Fundusz Rozwoju (EFR), finansujący elastyczne mechanizmy działań po kryzysie oraz przejście do fazy rozwoju,
• instrumenty współpracy na rzecz rozwoju (DCI) oraz Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI), które przewidują specjalną procedurę pilną, umożliwiającą przejście do fazy rozwoju oraz środki szczególne do wdrożenia, kiedy instrumenty stabilności i pomocy humanitarnej nie mogą być użyte,
• instrument na rzecz stabilności, umożliwiający udzielenie wsparcia w sytuacji kryzysu lub nadchodzącego kryzysu, wstępnej stabilizacji politycznej po kryzysie lub szybki powrót do normalności po klęsce żywiołowej,
• instrument pomocy humanitarnej – stosowany, kiedy kryzysy mają skutki humanitarne, niezależnie od poziomu niestabilności i przyczyn kryzysu,
• program tematyczny „Podmioty niepaństwowe i władze lokalne” oraz europejski instrument na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka (EIDHR), który przewiduje procedury stosowane w sytuacjach niesprzyjających rozwojowi współuczestnictwa lub poszanowaniu praw człowieka. Zwłaszcza EIDHR umożliwia finansowanie działań bez zatwierdzenia przez rządy krajów partnerskich, co jest fundamentalne w niektórych sytuacjach braku stabilizacji.
• wsparcie budżetowe, które było często wykorzystywane przez Komisję w sytuacjach pokonfliktowych, w odpowiedzi na najpilniejsze potrzeby finansowe, aby skonsolidować kluczowe funkcje państwa i zachować stabilność społeczną.

Komisja proponuje także całą gamę działań, takich jak:

• przyjęcie i wdrożenie zasad prawidłowego międzynarodowego zaangażowania darczyńcy w państwach i sytuacjach niestabilnych (DE) (EN) (ES) (FR), opracowanych przez Komitet Pomocy Rozwojowej (DAC) Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD),
• częstsze włączanie kwestii niestabilności w dialog polityczny z niestabilnymi krajami partnerskimi,
• regularna wymiana analiz ryzyka przeprowadzanych zarówno w terenie, jak i w siedzibie, i odpowiadających im reakcji UE,
• wprowadzenie planu warunków pomocy dwustronnej i wspólnotowej ze szczególnym uwzględnieniem uzupełniania się wspólnych działań WPZiB/EPBiO, instrumentu stabilizacji, instrumentu na rzecz pokoju w Afryce i narzędzi współpracy długoterminowej,
• weryfikacja narzędzi ewaluacji i analizy dotyczących rządzenia, konfliktów i monitorowania katastrof,
• poprawa mechanizmu wsparcia budżetowego, w tym przy pomocy zwiększonej koordynacji z międzynarodowymi instytucjami finansowymi,
• intensyfikacja partnerstwa z Organizacją Narodów Zjednoczonych i innymi organizacjami wielostronnymi.

AKTY POWIĄZANE

Konkluzje Rady w sprawie reakcji UE na sytuacje niestabilności. Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych – 19 listopada 2007 r. [nieopublikowane w Dzienniku Urzędowym].

Rada w imieniu UE zatwierdza między innymi zasady prawidłowego międzynarodowego zaangażowania w państwach i sytuacjach niestabilnych. Zawnioskowała także do Komisji o przedstawienie na 2009 r. planu wdrożenia opartego na konkluzjach.

Ostatnia aktualizacja: 31.01.2008