Een hernieuwd engagement in Irak

De Commissie maakt een balans op van het engagement van de EU in Irak sinds 2004 en stelt een hernieuwd engagement voor om het hoofd te bieden aan de uitdagingen die het land nog moet overwinnen om de veiligheid te herstellen. De aanbevelingen en de doelstellingen voor de politieke, economische en sociale wederopbouw van Irak vormen het kader voor de dialoog en de samenwerking tussen beide partners. Het engagement richt zich hoofdzakelijk op de versterking van de rechtsstaat waarin gemeenschappen worden gerespecteerd en de bevolking toegang heeft tot basisvoorzieningen, en op de economische ontwikkeling die is gebaseerd op de natuurlijke rijkdommen en de economische diversificatie van het land.

BESLUIT

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 7 juni 2006 "Aanbevelingen voor een hernieuwd engagement van de Europese Unie met Irak" [COM(2006) 283 def.- Niet in het Publicatieblad verschenen]

SAMENVATTING

De Commissie stelt voor dat de EU haar engagement in Irak hernieuwt op basis van haar evaluatie van de situatie in het land en de betrekkingen tussen beide partners sinds het in 2004 vastgestelde raamwerk voor engagement (es de en fr).

Het politieke en constitutionele proces in Irak is voortgegaan met de vorming van de eerste regering, de verkiezingen van 2005 en de nieuwe grondwet. Toch blijft Irak kampen met instabiliteit, onveiligheid en politieke spanningen.

Van doorslaggevend belang voor een sterker engagement van de EU zijn in dit verband de veiligheidssituatie in het land en het respect voor de verschillende etnische en religieuze gemeenschappen in het politieke proces.

UITDAGINGEN VOOR IRAK

De grootste uitdagingen voor de nieuwe Iraakse regering hangen onderling samen en zijn zowel politiek als economisch van aard. Een passend antwoord op deze uitdagingen, dat in de eerste plaats de bevolking ten goede komt, dient te worden gezocht in beter bestuur, economische stabiliteit en duurzame groei, wat de democratie moet consolideren en de economie stimuleren.

Consolidatie van de democratie en versterking van het maatschappelijk middenveld

De democratische grondslagen van het land moeten worden versterkt om het democratiseringsproces voort te zetten. De lokale en regionale verkiezingen en het referendum over de grondwet moeten een vervolg krijgen in een sterkere participatie van het maatschappelijk middenveld en de naleving van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden.

De nationale samenhang vereist dat rekening wordt gehouden met de verschillende etnische en religieuze gemeenschappen. De keuze van de regeringsvorm en de wijze waarop deze in het openbaar bestuur wordt ingevuld, zullen van cruciaal belang zijn, zoals is gebleken uit de vorming van een regering van nationale eenheid. De nationale verzoening blijft evenwel de hoofdzaak, met name om de territoriale integriteit van het land te garanderen en negatieve effecten voor de buurlanden te vermijden.

De verbetering van de veiligheidssituatie en de versterking van de rechtsstaat zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het religieuze geweld, het onvermogen van de veiligheidstroepen, de georganiseerde misdaad en het straatgeweld zorgen voor onzekerheid en doen burgers wegtrekken. De initiatieven voor ontwapening, demobilisatie en re-integratie, de strijd tegen schendingen van de mensenrechten en tegen gedwongen verhuizingen van gemeenschappen, en het herstel van het vertrouwen zijn daarom van cruciaal belang.

Grondslag voor een duurzame economische ontwikkeling

Om de economische bedrijvigheid nieuw leven in te blazen, moeten er levensvatbare basisvoorzieningen komen, banen worden gecreëerd en activiteiten worden opgezet die inkomsten genereren. Dit zal de veiligheid, de levenskwaliteit van de bevolking en het gebruik van het menselijk kapitaal ten goede komen.

De instelling van een doeltreffend bestuurlijk kader zal resulteren in een goed beheer van de economie, de beschikbaarheid van essentiële openbare diensten en de ontwikkeling en uitvoering van openbaar beleid. Met de hervorming van het openbaar bestuur, die door de internationale gemeenschap wordt ondersteund, zal het ambtenarenapparaat gemoderniseerd en de deskundigheid versterkt kunnen worden.

De economische ontwikkeling van Irak moet voortbouwen op:

• de energievoorraden van het land: de grote olie- en gasvoorraden blijven grotendeels onbenut (verouderde infrastructuur en capaciteit, gebrek aan transparantie, smokkel en malversaties), terwijl het land door zijn afhankelijkheid van olieopbrengsten en externe economische factoren verzwakt;
• economische diversificatie als motor van welvaart (water, landbouw): deze sectoren hebben de capaciteit om inkomsten te genereren, banen te creëren en investeringen te bevorderen, voor zover er een solide regelgevings- en begrotingskader voorhanden is.

AANBEVELINGEN IN VERBAND MET DE STEUN VAN DE EU

Irak beschikt over een grote rijkdom aan menselijke, natuurlijke en culturele hulpbronnen die mede voor stabiliteit en welvaart kunnen zorgen.

Een stabiel en welvarend Irak is ook om politieke, economische, veiligheids- en energieredenen van groot belang voor de buurlanden en de internationale actoren, waaronder de EU. Dankzij haar geografische nabijheid, haar internationale rol en haar ervaring met postconflictuele situaties verkeert de EU in een uitstekende positie om Irak te steunen. In dit verband kan zij ook instrumenten zoals de politieke dialoog, de financiële steun, de samenwerking op het gebied van de rechtsstaat, en de betrekkingen die zij met Irak heeft ontwikkeld, als troef uitspelen.

Op de korte termijn moet het engagement van de EU worden gericht op welomschreven doelen en tastbare resultaten om voldoende effect te sorteren. De eigen inzet van Irak en de ontwikkeling van de veiligheidssituatie zullen evenwel de aard van het engagement van de EU bepalen. Hierbij moet er ook worden op gelet dat de acties van de EU complementair zijn met haar steun aan de acties van de Verenigde Naties (EN)(ES)(FR) en de andere internationale actoren.

Een democratische regeringsvorm die verdeeldheid overwint

Het is van wezenlijk belang dat de regering en de overheidsdiensten een weerspiegeling vormen van de etnische en religieuze diversiteit van de bevolking. Respect voor het verkiezingsproces is een andere manier om het vertrouwen te herstellen.

De EU zal de nationale, regionale en lokale instellingen en het maatschappelijk middenveld ondersteunen en bijdragen aan de steun die door de internationale actoren aan het politieke proces wordt verleend. Deze steun kan betrekking hebben op:

• de betrekkingen tussen de verschillende gemeenschappen, met name de strategieën en initiatieven ter bevordering van het respect, de dialoog en de nationale verzoening en ter bestrijding van het sektarische geweld, en het beleid ter ondersteuning van een multi-etnische en multiconfessionele overheid;
• de territoriale integriteit en de nationale eenheid van Irak ter bevordering van de regionale samenwerking en de betrekkingen met de regionale actoren;
• de herziening van de grondwet, waar de ervaring van de lidstaten een toegevoegde waarde zal bieden, en de steun aan ambitieuze maatregelen voor voorlichting aan en dialoog met de bevolking;
• de parlementaire en democratische instellingen met maatregelen zoals technische en andere bijstand, uitwisselingen en jumelages, om de capaciteit van deze instellingen te versterken. Er kan ook langdurige steun worden verleend aan de onafhankelijke kiescommissie en andere organisaties van het maatschappelijk middenveld.

Rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten ten behoeve van de veiligheid

De EU is op dit gebied al actief via haar lidstaten, maar ook met eigen instrumenten zoals de in 2005 opgezette missie Eujust Lex. Deze missie valt onder het Europees veiligheids- en defensiebeleid (EVDB) en brengt alle betrokkenen samen met als doel een geïntegreerd rechtsstaat- en strafrechtstelsel te ontwikkelen.

Deze ervaringen vormen de basis voor:

• het opzetten van een rechtsstaatprogramma ter versterking van het rechtssysteem, zowel op het gebied van het straf- als het burgerlijk recht;
• de integratie van een cultuur van eerbiediging van de mensenrechten en de toepassing van internationale overeenkomsten, met de opbouw van de nodige capaciteit om dit te garanderen;
• de activiteiten voor ontwapening, demobilisatie en re-integratie [EN].

Het is aan de Iraakse regering om de milities en de niet-gouvernementele gewapende groeperingen onder controle te krijgen en een gunstig kader voor het maatschappelijk middenveld te creëren.

Basisvoorzieningen en werkgelegenheid

Een betere toegang van de bevolking tot basisvoorzieningen zoals water, onderwijs, sanitatie, elektriciteit en gezondheidszorg, zal tot een betere levenskwaliteit en blijvende stabiliteit leiden. De steun van de EU en de samenwerking met de Verenigde Naties dragen hier in sterke mate aan bij, maar het is absoluut noodzakelijk dat de Iraakse regering volop inzet op sociale ontwikkeling, met name om te garanderen dat de verleende steun ook werkelijk effect sorteert. De nationale strategie voor ontwikkeling van 2004 zou hiervoor, in gewijzigde vorm, als uitgangspunt kunnen dienen.

Werkgelegenheid is een prioriteit die een klimaat vereist dat bevorderlijk is voor het scheppen van banen en voor activiteiten die inkomsten genereren. Een dergelijk klimaat kan worden gecreëerd door de programma's voor wederopbouw te stroomlijnen, de particuliere sector, inclusief kleine en middelgrote ondernemingen, te stimuleren om banen te creëren, en de economische bedrijvigheid te diversifiëren.

Mechanismen ten behoeve van economisch herstel en welvaart

De economische hervormingen zullen de ontwikkeling en de welvaart nieuw leven helpen inblazen. De Iraakse regering moet zich op deze hervormingen vastleggen, met name om een eind te maken aan de corruptie en een optimaal gebruik van de hulpbronnen te garanderen.

De dialoog, de samenwerkingsprogramma's, de uitwisseling van ervaringen en de financiële steun zullen het kader vormen waarin de EU en Irak deze koers uitzetten, met de nadruk op:

• de energiesector: de EU-maatregelen zullen zowel het interne als het externe regionale kader ondersteunen. Een solide regelgevings- en financieringskader zal de investeringen bevorderen en de corruptie, georganiseerde misdaad en criminaliteit helpen bestrijden. Door regionale netwerken op te zetten en een technische dialoog aan te gaan over de exploitatie en de uitvoer van olie en gas zal de regionale samenwerking worden aangemoedigd;
• economische diversificatie en een aantrekkelijke handels- en investeringsregeling: dit proces zal worden gecombineerd met onderhandelingen over een handels- en samenwerkingsovereenkomst waarmee Irak een stap zal zetten naar het WTO-systeem (Wereldhandelsorganisatie) (EN)(ES)(FR) , een betere toegang van Irak tot de Europese markt (stelsel van algemene preferenties), een toezegging van de Europese Investeringsbank (EIB) (DE)(EN)(FR) en communautaire bijstand om de centrale bank en het ministerie van Financiën te consolideren.

Een effectief en transparant bestuurskader

Irak moet voortgaan met de hervorming van het openbaar bestuur (rechtsstructuren, menselijk kapitaal, gezond financieel beheer enz.). De door Irak bij de internationale actoren aangegane verplichtingen moeten worden aangevuld met een stappenplan dat realistische doelstellingen en ijkpunten bevat.

De EU kan bij uitstek aan dit proces bijdragen dankzij de ervaring die zij heeft opgedaan met capaciteitsversterking en institutionele opbouw in het kader van de uitbreiding en, meer in het algemeen, elders in de wereld. In dit verband zal de sluiting van een handels- en samenwerkingsovereenkomst met Irak het kader van de door de EU verleende steun aanvullen, door enerzijds Irak ertoe aan te zetten de capaciteit te ontwikkelen om de uitvoering van de overeenkomst te beheren en door anderzijds de mogelijkheid te bieden om technische werkgroepen op te zetten, wat bevorderlijk is voor de uitwisseling van ervaringen.

Context

In de mededeling van 2004 "De Europese Unie en Irak - Een raamwerk voor engagement (es de en fr)" en de begeleidende brief van de Commissaris voor externe betrekkingen en de Hoge Vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid (GBVB) werd een strategie uitgestippeld voor de betrokkenheid van de EU in Irak op de middellange termijn, naar aanleiding van het aantreden van de nieuwe interim-regering en de goedkeuring van resolutie 1546 van de VN-veiligheidsraad.

Deze strategie op de middellange termijn was hoofdzakelijk gericht op de ontwikkeling van een veilig, stabiel en democratisch Irak dat in vrede leeft met zijn buurlanden, is ingebed in de internationale gemeenschap en beschikt over een open en levensvatbare markteconomie. Het engagement van de EU werd tastbaar in:

• de steun aan het politieke en constitutionele proces (verlenen van deskundigheid en middelen voor de verkiezingen en de invoering van de rechtsstaat) en een actievere rol ten aanzien van de Iraakse politieke leiders (gezamenlijke verklaring van de EU en Irak inzake politieke dialoog, ondertekend op 21 september 2005 [PDF] (EN)(FR), de bezoeken van de trojka en de door de EU en de VS gesteunde internationale conferentie die in juni 2005 in Brussel werd gehouden;
• de versterking van de bilaterale betrekkingen dankzij de opening van een delegatie van de Commissie en het voorstel om onderhandelingen over een handels- en samenwerkingsovereenkomst te openen;
• de steun aan het internationale engagement in de vorm van een omvangrijke financiële bijdrage, met name via de Internationale Fondsfaciliteit voor de wederopbouw van Irak, en van nauwe contacten met de andere internationale actoren die Irak steunen.

GERELATEERDE BESLUITEN

Verklaring van 22 juni 2005 op de internationale conferentie over Irak [PDF] (EN ).

Gezamenlijke verklaring van de EU en Irak van 21 september 2005 inzake politieke dialoog [PDF] (EN )(FR ).

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 1 oktober 2003 "Conferentie van Madrid over de wederopbouw van Irak: 24 oktober 2003" [COM(2003) 575 def. - Niet in het Publicatieblad verschenen]

Laatste wijziging: 07.08.2007