Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα

Η στρατηγική αυτή, η οποία θεσπίστηκε το 1998, καθορίζει ένα γενικό πλαίσιο διαμόρφωσης των αναγκαίων κοινοτικών πολιτικών και μέσων για την τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη σύμβαση του Ρίο ντε Τζανέιρο για τη βιολογική ποικιλότητα. Είναι διαρθρωμένη γύρω από τέσσερις βασικούς άξονες, για καθέναν από τους οποίους ορίζονται ειδικοί στόχοι που υλοποιούνται με προγράμματα δράσης.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 4ης Φεβρουαρίου 1998 για τη στρατηγική βιοποικιλότητας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας [COM(1998) 42 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Στην ανακοίνωση αυτή, η Επιτροπή επισημαίνει την απώλεια βιολογικής ποικιλότητας (είδη, οικοσυστήματα και γενετική κληρονομιά) που πλήττει σήμερα ολόκληρη την υφήλιο, καθώς και την επιτάχυνση της τάσης αυτής τις τελευταίες δεκαετίες, ακόμη και στην Ευρώπη. Διευκρινίζει ότι η υποβάθμιση αυτή οφείλεται ως επί το πλείστον στις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως είναι ορισμένες γεωργικές πρακτικές, στην ανάπτυξη των υποδομών και της αστικοποίησης, στον μαζικό τουρισμό, καθώς και στη ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα και των υδάτων.

Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε εγκρίνοντας, το 1992 στο Ρίο ντε Τζανέιρο, τη σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα, την οποία η Ευρωπαϊκή Κοινότητα επικύρωσε το 1993 (βλ. κατωτέρω «Συναφείς πράξεις»). Η σύμβαση προβλέπει, μεταξύ άλλων, την υιοθέτηση στρατηγικών που θα εξασφαλίσουν τη διατήρηση και την αειφόρο χρήση της βιοποικιλότητας.

Η παρούσα στρατηγική αποσκοπεί στην πρόβλεψη, πρόληψη και αντιμετώπιση των αιτίων της σημαντικής μείωσης ή απώλειας της βιοποικιλότητας. Διαμορφώνει το πλαίσιο για την έγκριση των κοινοτικών πολιτικών και μέσων που απαιτούνται για την εφαρμογή της σύμβασης.

Η στρατηγική αυτή είναι διαρθρωμένη γύρω από τέσσερις βασικούς άξονες (θέματα), οι οποίοι αντιστοιχούν στις κυριότερες υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η Κοινότητα στο πλαίσιο της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα. Εκθέτει επίσης τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν για την εκπλήρωση των ανωτέρω υποχρεώσεων. Οι άξονες της στρατηγικής είναι οι ακόλουθοι: διατήρηση και αειφόρος χρήση της βιολογικής ποικιλότητας· επιμερισμός του οφέλους από τη χρήση των γενετικών πόρων· έρευνα, εντοπισμός, παρακολούθηση και ανταλλαγή πληροφοριών· εκπαίδευση, επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση.

Όσον αφορά τη διατήρηση και αειφόρο χρήση της βιολογικής ποικιλότητας, η στρατηγική προβλέπει επιτόπια (δηλαδή στο φυσικό περιβάλλον) και μη επιτόπια (σε τράπεζες γονιδίων, εργαστήρια, ζωολογικούς ή βοτανικούς κήπους) διατήρηση των ειδών και των οικοσυστημάτων. Ο στόχος αυτός συναρτάται επίσης με την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και πληθυσμών, καθώς και με την προστασία των καλλιεργούμενων φυτικών ειδών ή οικόσιτων ζωικών ειδών που έχουν αποκτήσει ιδιαίτερα γενετικά χαρακτηριστικά.

Εξάλλου, στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται αξιολόγηση των δραστηριοτήτων που έχουν επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων αυτών με την παροχή κινήτρων και την επιβολή απαγορεύσεων, ώστε να προωθηθεί η αειφόρος χρήση των συστατικών στοιχείων της βιοποικιλότητας.

Όσον αφορά τον επιμερισμό του οφέλους από τη χρήση των γενετικών πόρων, η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει τη συνεργασία μεταξύ των χωρών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στους φυσικούς πόρους, η μεταφορά τεχνολογίας και η επιστημονική και τεχνική συνεργασία. Η σύμβαση επιβεβαιώνει μεν τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών επί των οικείων φυσικών πόρων, ορίζει όμως επίσης ότι τα συμβαλλόμενα μέρη δεν πρέπει να επιβάλλουν αδικαιολόγητους περιορισμούς στην πρόσβαση στους πόρους.

Οι προσπάθειες στους τομείς της έρευνας, του εντοπισμού, της παρακολούθησης και της ανταλλαγής πληροφοριών πρέπει να ενταθούν, ώστε να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή της σύμβασης. Στο πλαίσιο αυτό είναι σκόπιμο να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα έργα που αφορούν την εμβάθυνση των γνώσεων, τη δημιουργία δικτύου πληροφοριών και τη διαμόρφωση δεικτών.

Προκειμένου να αλλάξουν οι αντιλήψεις και η συμπεριφορά του κοινού - το οποίο θα πρέπει να συνειδητοποιήσει περαιτέρω τη σημασία της προστασίας της βιοποικιλότητας - η παρούσα στρατηγική επιδιώκει να δοθεί έμφαση στην εκπαίδευση, την επιμόρφωση και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, καθώς και των υπευθύνων για την εφαρμογή των σχετικών με τη στρατηγική μέτρων.

Ειδικότερα, η στρατηγική ορίζει τους τομείς δραστηριοτήτων και τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν σε καθέναν από τους εν λόγω τομείς. Οι τομείς αυτοί και οι κυριότεροι από τους αντίστοιχους στόχους είναι οι εξής:

• Διατήρηση των φυσικών πόρων: δημιουργία και θέση σε λειτουργία του δικτύου «Natura 2000», προστασία ορισμένων ευάλωτων ειδών, εφαρμογή νομοθετικών μέσων, όπως της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα, προώθηση των διεθνών δράσεων και αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος κ.λπ.
• Γεωργία: καλύτερη διατήρηση των γενετικών πόρων που έχουν αξία για τη διατροφή, προαγωγή των ορθών γεωργικών πρακτικών που συντελούν στη διαφύλαξη της γενετικής ποικιλότητας και στον περιορισμό της ρύπανσης (ορίζοντας ειδικότερα ως προϋπόθεση για τη χορήγηση γεωργικών ενισχύσεων την τήρηση οικολογικών κριτηρίων), ενίσχυση των γεωργοπεριβαλλοντικών μέτρων, προώθηση εμπορικών πολιτικών συμβατών με την προστασία της βιοποικιλότητας κ.λπ.
• Αλιεία: προαγωγή πρακτικών που διευκολύνουν τη διατήρηση και την αειφόρο χρήση των αλιευτικών αποθεμάτων και που έχουν περιορισμένες επιπτώσεις στα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα, αυξημένη προστασία των υδάτινων συστημάτων ιδιαίτερου οικολογικού ενδιαφέροντος κ.λπ.
• Περιφερειακή πολιτική και χωροταξικός προγραμματισμός: προώθηση χωροταξικών μέτρων ικανών να συμβάλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας, ιδίως στους διαδρόμους μεταξύ προστατευόμενων περιοχών, στις αγροτικές περιοχές και στις μη προστατευόμενες ευαίσθητες περιοχές, συνεκτίμηση του περιβαλλοντικού παράγοντα στο πλαίσιο της χρηματοδότησης έργων από τα Διαρθρωτικά Ταμεία κ.λπ.
• Δάση: μέριμνα ώστε η διαχείριση των δασών να μη θίγει τη βιοποικιλότητα, ούτε την οικολογική ποιότητα των συγκεκριμένων περιοχών και λήψη μέτρων για την αναδάσωση, προαγωγή της έρευνας και της εκτίμησης των επιπτώσεων κ.λπ.
• Ενέργεια και μεταφορές: λήψη μέτρων κατά της οξύνισης και της αλλαγής του κλίματος, περιορισμός των αρνητικών επιπτώσεων της ανάπτυξης υποδομών, αναζήτηση των βέλτιστων ενεργειακών πηγών κ.λπ.
• Τουρισμός: προαγωγή του αειφόρου τουρισμού, προσδιορισμός των πόλων τουριστικής έλξης που σχετίζονται με το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα κ.λπ.
• Αναπτυξιακή βοήθεια και οικονομική συνεργασία: ενσωμάτωση των σχετικών με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στόχων στους μηχανισμούς αναπτυξιακής βοήθειας και οικονομικής συνεργασίας, υποστήριξη της αειφόρου χρήσης των φυσικών πόρων στις αναπτυσσόμενες χώρες, εξασφάλιση του συντονισμού και της συμπληρωματικότητας των μέτρων που λαμβάνονται σε εθνικό (συμπεριλαμβανομένων των τρίτων χωρών), διεθνές και κοινοτικό επίπεδο κ.λπ.

Για την επίτευξη των ανωτέρω στόχων, η στρατηγική προβλέπει την κατάρτιση και εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων δράσης στους ακόλουθους τομείς: προστασία των φυσικών πόρων (es de en fr), γεωργία (es de en fr), αλιεία (es de en fr) και αναπτυξιακή βοήθεια και οικονομική συνεργασία (es de en fr). Οι άλλοι τομείς δραστηριοτήτων δεν θα αποτελέσουν αντικείμενο προγραμμάτων δράσης, αλλά θα ενταχθούν στα υφιστάμενα μέσα ή θα αντιμετωπιστούν χωριστά, επί παραδείγματι στο πλαίσιο της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα των δασών ή της μεταρρύθμισης της κοινής γεωργικής πολιτικής (es de en fr).

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 22ας Μαΐου 2006 με τίτλο: « Η ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας έως το 2010 και μετέπειτα - Η υποστήριξη των υπηρεσιών οικοσυστήματος με στόχο την ευημερία του ανθρώπου» [COM(2006) 216 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Η Επιτροπή καταρτίζει ένα πρόγραμμα δράσης που περιλαμβάνει στόχους για την ανάσχεση της υποβάθμισης της βιοποικιλότητας και μέτρα για την επίτευξη των στόχων αυτών έως το 2010. Το πρόγραμμα αυτό βασίζεται στην αξιολόγηση της απώλειας της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη και παγκοσμίως, καθώς και των μέτρων που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση του εν λόγω προβλήματος.

Απόφαση 93/626/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 1993 σχετικά με τη σύναψη της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλομορφία.

Η Κοινότητα ενέκρινε τη σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα (ποικιλομορφία). Στόχος της σύμβασης αυτής είναι να προβλεφθούν, να προληφθούν και να αντιμετωπιστούν στην πηγή τους τα αίτια της σημαντικής ελάττωσης ή απώλειας της βιοποικιλότητας, λόγω της εγγενούς αξίας της, καθώς και της οικολογικής, γενετικής, κοινωνικής, οικονομικής, επιστημονικής, μορφωτικής, πολιτιστικής, ψυχαγωγικής και αισθητικής σημασίας της βιοποικιλότητας και των συστατικών της. Η σύμβαση αποβλέπει επίσης στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών και των διακρατικών οργανισμών.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 06.11.2007