EUR-Lex Access to European Union law

Back to EUR-Lex homepage

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης και της κατάρτισης: μια ουσιαστική συμβολή στην ευημερία και την κοινωνική συνοχή στην Ευρώπη

Η παρούσα είναι η δεύτερη έκθεση σχετικά με τις προόδους που έχουν επιτευχθεί στην εφαρμογή του προγράμματος εργασίας « Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010 ». Έστω και αν οι εθνικές μεταρρυθμίσεις προχωρούν προς τη σωστή κατεύθυνση, ο ρυθμός τους πρέπει να επιταχυνθεί. Η επένδυση στην προσχολική εκπαίδευση έχει καίρια σημασία για την πρόληψη της σχολικής αποτυχίας και του κοινωνικού αποκλεισμού και για τη διαμόρφωση της βάσης για τη διά βίου κατάρτιση. Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, αν δεν καταβληθούν σαφώς μεγαλύτερες προσπάθειες όσον αφορά την πρώιμη εγκατάλειψη του σχολείου, την ολοκλήρωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τις βασικές ικανότητες, ένα μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων της επόμενης γενιάς θα έρθει αντιμέτωπο με τον κοινωνικό αποκλεισμό.

ΠΡΑΞΗ

Κοινή ενδιάμεση έκθεση του Συμβουλίου και της Επιτροπής για το 2006 σχετικά με την πρόοδο στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» [Επίσημη εφημερίδα C 79 της 1.4.2006].

ΣΥΝΟΨΗ

Όλοι πολίτες πρέπει να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες και να εκσυγχρονίζουν διαρκώς εκείνες που κατέχουν, μέσω της διά βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης. Θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι συγκεκριμένες ανάγκες των ατόμων που κινδυνεύουν από κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτό θα συμβάλει στην αύξηση της αναλογίας των ενεργών ατόμων και στην οικονομική ανάπτυξη, εξασφαλίζοντας συγχρόνως την κοινωνική συνοχή.

Αυτές οι πτυχές έχουν μεγάλη σημασία στο πλαίσιο του σημερινού προβληματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) σχετικά με το μέλλον του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Η Ευρώπη έρχεται αντιμέτωπη με τεράστιες κοινωνικοοικονομικές και δημογραφικές προκλήσεις, οι οποίες συνδέονται κυρίως με έναν γηράσκοντα πληθυσμό, τον μεγάλο αριθμό των χαμηλής εξειδίκευσης ενηλίκων και τα υψηλά ποσοστά της ανεργίας των νέων.

ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2010»

Η ανάλυση στηρίζεται πρωτίστως στις εθνικές εκθέσεις του 2005 των κρατών μελών και των χωρών της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) που αποτελούν μαζί τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ), καθώς επίσης και των υπό προσχώρηση και των υποψήφιων χωρών.

Σε εθνική κλίμακα, οι μεταρρυθμίσεις προοδεύουν. Πολλές χώρες έχουν θεσπίσει ή τώρα θεσπίζουν τους δικούς τους στόχους, οι οποίοι συνδέονται σε διάφορους βαθμούς με τα επίπεδα αναφοράς των μέσων ευρωπαϊκών επιδόσεων όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση (κριτήρια αναφοράς). Πρόκειται για ένα εξίσου πολύ σημαντικό θέμα για την εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση.

Όσον αφορά το σύνολο των επενδύσεων στους βασικούς τομείς της οικονομίας της γνώσης, από 2000 δεν μειώθηκε η απόσταση ανάμεσα στην Ευρώπη και τις χώρες-ανταγωνιστές, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, ασιατικές χώρες, όπως η Κίνα και η Ινδία, καλύπτουν γρήγορα την καθυστέρησή τους.

Εντούτοις, οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕγχΠ είναι σε ανοδική πορεία σχεδόν σε όλα κράτη μέλη της ΕΕ. Ο μέσος όρος ήταν 5,2 % το 2002 έναντι 4,9% κατά το 2000.

Όσον αφορά τις στρατηγικές εκπαίδευσης και διά βίου κατάρτισης, ένας μεγάλος αριθμός χωρών - αλλά σε καμία περίπτωση το σύνολο αυτών - έχει συντάξει δηλώσεις αρχής σχετικά με τη διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση, όπως έγγραφα στρατηγικής ή εθνικά προγράμματα δράσης. Άλλες έχουν θεσπίσει νομοθετικό πλαίσιο.

Παρ’ όλα αυτά, αυτές οι στρατηγικές δεν είναι ισόρροπα κατανεμημένες, όπως αυτό είχε ήδη καταδειχθεί το 2003. Η έμφαση δίνεται είτε στην ικανότητα για επαγγελματική ένταξη είτε στην επαναπρόσληψη των προσώπων που έχουν εξέλθει από το σύστημα.

Δίνεται ελάχιστη προσοχή και διατίθενται ανεπαρκείς οικονομικοί πόροι για την ενίσχυση της πρόσβασης των ενηλίκων στην εκπαίδευση. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους εργαζόμενους, ο αριθμός των οποίων θα αυξηθεί κατά περίπου 14 εκατομμύρια μέχρι το 2030, και τα χαμηλής εξειδίκευσης άτομα.

Ο πάντα υψηλός αριθμός των νέων που εγκαταλείπουν το σχολείο χωρίς ένα στοιχειώδες επίπεδο προσόντων και ικανοτήτων είναι ένα ανησυχητικό στοιχείο που δείχνει ότι τα συστήματα αρχικής εκπαίδευσης δεν παρέχουν πάντα τις απαραίτητες βάσεις για τη διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση. Αυτή η ανησυχία εμφανίζεται στις νέες ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές της Λισσαβόνας και στο ευρωπαϊκό σύμφωνο για τη νεολαία (es de en fr). Πολλές χώρες αντιμετωπίζουν το πρόβλημα μεταρρυθμίζοντας τα προγράμματα σπουδών, για να μεριμνήσουν ώστε ο καθένας να αποκτά ουσιαστικές, διαθεματικές ικανότητες και κατά τρόπο ώστε οι νέοι, ιδιαίτερα εκείνοι που προέρχονται από λιγότερο ευνοημένο περιβάλλον, «να μην περνάνε μέσα από το δίχτυ».

Όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις της ανώτερης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, η χρηματοδότηση παραμένει μια μεγάλη πρόκληση και ένα εμπόδιο στην πραγματοποίηση του προγράμματος εκσυγχρονισμού για έναν μεγάλο αριθμό χωρών.

Εάν η πλειονότητα των χωρών θεωρεί την ενίσχυση των συμπράξεων ανάμεσα στην ανώτερη εκπαίδευση και τη βιομηχανία βασική προϋπόθεση για την καινοτομία και την αυξημένη ανταγωνιστικότητα, σπάνιες είναι εκείνες που διαθέτουν μια γενική στρατηγική σ’ αυτό τον τομέα. Το πρόβλημα εν μέρει οφείλεται στο γεγονός ότι, πολύ συχνά, οι εθνικές στρατηγικές καινοτομίας δεν περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις της ανώτερης εκπαίδευσης.

Οι εθνικές προτεραιότητες για τη μεταρρύθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης φαίνεται γενικά να αντιστοιχούν σε εκείνες που προβλέπονται από τη διαδικασία της Κοπεγχάγης [ΕΝ]. Οι χώρες έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν τις κοινές αρχές και αναφορές που καθορίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο (παραδείγματος χάρη η διασφάλιση της ποιότητας για την επικύρωση μη τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης), αλλά επιμένουν στο γεγονός ότι είναι υπερβολικά νωρίς για να παρουσιαστούν συγκεκριμένα αποτελέσματα.

Εντούτοις, η επαγγελματική πορεία παραμένει συχνά λιγότερο ελκυστική από τα πανεπιστημιακά μαθήματα. Η βελτίωση της ποιότητας και της ελκυστικότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης παραμένει ένα κεφαλαιώδες διακύβευμα για το μέλλον.

Μια μεγάλη πλειονότητα χωρών δηλώνει ανήσυχη ως προς τις ανάγκες των ατόμων με χαμηλή εξειδίκευση, που είναι σχεδόν 80 εκατομμύρια στην ΕΕ, και υπογραμμίζει τη σημασία της συμμετοχής στην αγορά εργασίας και το ρόλο των συστημάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης ως βασικών μέσων που επιτρέπουν να εξασφαλιστεί η κοινωνική ένταξη.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η πλειονότητα των χωρών συγκεντρώνεται σε πληθυσμούς-στόχους, ιδιαίτερα τους νέους, καθόσον τα προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης έχουν θετικό αποτέλεσμα όσον αφορά τη μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Αντιθέτως, οι ενήλικοι και οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι δεν έχουν επαρκή προτεραιότητα.

Η συνεχής κατάρτιση των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών της επαγγελματικής εκπαίδευσης παραμένει επίσης μια πραγματική πρόκληση για περισσότερες χώρες.

Όσον αφορά την ευρωπαϊκή διάσταση των εθνικών συστημάτων, όλες οι χώρες κρίνουν σημαντική την αύξηση της συμμετοχής στην κινητικότητα στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Εντούτοις, παρά κάποιες ελπιδοφόρες πρωτοβουλίες, κυρίως όσον αφορά την ποιότητα της κινητικότητας, οι εθνικές στρατηγικές δεν είναι επαρκείς.

Πολλές χώρες υπογραμμίζουν τη σημασία της εκμάθησης γλωσσών. Οι πολιτικές και οι ενέργειες τείνουν παρ’ όλα αυτά να ποικίλλουν και μια σημαντική πρόκληση μένει να αντιμετωπιστεί: να καταβληθεί προσπάθεια ώστε όλοι οι μαθητές κατά την αποφοίτησή τους από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση να είναι εφοδιασμένοι με τις γνώσεις και ικανότητες που θα χρειάζονται ως ευρωπαίοι πολίτες. Αυτός ο στόχος προβάλλεται στην κοινή ενδιάμεση έκθεση του 2004.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ΝΑ ΕΠΙΤΑΧΥΝΘΕΙ Ο ΡΥΘΜΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ

Οι εθνικές μεταρρυθμίσεις προχωρούν. Εντούτοις, η μικρή πρόοδος σε σχέση με τα επίπεδα αναφοράς τα πιο στενά συνδεόμενα με την κοινωνική ένταξη είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, ενώ το πρώτο επίπεδο αναφοράς που είχε οριστεί από την ΕΕ σχετικά με την αύξηση του αριθμού των πτυχιούχων ανώτερης εκπαίδευσης στα μαθηματικά, στις επιστήμες και στις τεχνολογίες επιτεύχθηκε γρήγορα. Αν δεν καταβληθούν σαφώς μεγαλύτερες προσπάθειες όσον αφορά την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, την ολοκλήρωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας διδασκαλίας και τις βασικές ικανότητες, ένα μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων της επόμενης γενιάς θα έρθει αντιμέτωπο με τον κοινωνικό αποκλεισμό, πράγμα το οποίο θα αποτελέσει μεγάλη επιβάρυνση για την οικονομία και την κοινωνία.

Ενίσχυση της υλοποίησης του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» σε εθνική κλίμακα

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνούν, ιδιαίτερα, ώστε:

  • η εκπαίδευση και η κατάρτιση να κατέχουν κεντρική θέση στα εθνικά προγράμματα μεταρρύθμισης που συνδέονται με την εφαρμογή της στρατηγικής της Λισσαβόνας, στο εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς για τα Διαρθρωτικά Ταμεία, και στις εθνικές στρατηγικές όσον αφορά την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη·
  • όλες χώρες να θεσπίζουν μηχανισμούς που να επιτρέπουν να συντονίζεται η υλοποίηση του προγράμματος εργασίας στο εθνικό επίπεδο και να παρεμβαίνουν τα διάφορα ενδιαφερόμενα υπουργεία και τα κύρια συμμετέχοντα μέρη, ιδιαίτερα οι κοινωνικοί εταίροι·
  • οι εθνικές πολιτικές να συμβάλλουν ενεργά στην υλοποίηση των επιπέδων αναφοράς και των στόχων του προγράμματος της εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση το 2010». Θα πρέπει να συνεχίσουν για να αναπτύσσονται εθνικοί στόχοι και δείκτες, λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις ευρωπαϊκές αναφορές·
  • η αξιολόγηση των πολιτικών να βελτιώνεται ώστε να είναι δυνατή η καλύτερη παρακολούθηση της προόδου που επιτυγχάνεται και να καλλιεργηθεί μια αντίληψη αξιολόγησης που να αξιοποιεί πλήρως τα αποτελέσματα των εργασιών της έρευνας. Η τελειοποίηση των μέσων και μιας ποιοτικής στατιστικής υποδομής είναι επομένως απαραίτητη·
  • οι διάφορες ευρωπαϊκές συμφωνίες που υιοθετούνται στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας να αποτελούν σημαντικά σημεία αναφοράς κατά την επεξεργασία των εθνικών μεταρρυθμίσεων.

Ενίσχυση της υλοποίησης του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» σε ευρωπαϊκή κλίμακα

Για να ενισχυθεί η υλοποίηση του προγράμματος εργασίας, θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα ακόλουθα στοιχεία:

  • κατάρτιση ενός προσαρμοσμένου και σαφώς στοχευμένου προγράμματος δραστηριοτήτων μαθητείας μεταξύ συναδέλφων του ίδιου κλάδου, στο πλαίσιο του νέου προγράμματος για την εκπαίδευση και τη διά βίου κατάρτιση, λαμβάνοντας υπόψη τις εμπειρίες του 2005 και τις προτεραιότητες ενεργειών που αποφασίστηκαν κατά τη διάρκεια του έτους·
  • μια ενισχυμένη παρακολούθηση της υλοποίησης των στρατηγικών για τη διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση σε όλα κράτη μέλη·
  • σύναψη μιας συμφωνίας για μια σύσταση σχετική με ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων καθώς επίσης και το σχέδιο σύστασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ως προς τις βασικές ικανότητες (es de en fr) για την εκπαίδευση και τη διά βίου κατάρτιση καθώς και τη συνέχιση των εργασιών για την ποιότητα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών·
  • βελτίωση της πληροφόρησης και της ανταλλαγής εμπειριών σχετικά με τη χρησιμοποίηση οικονομικών πόρων που διατίθενται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για την υποστήριξη της ανάπτυξης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, με σκοπό την καλύτερη εκμετάλλευση των πόρων αυτών στο μέλλον.

Πλαίσιο

Στην κοινή τους ενδιάμεση έκθεση του 2004, το Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτίμησαν ότι οι επείγουσες μεταρρυθμίσεις των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι επιβεβλημένες για την Ευρώπη, εάν η Ένωση επιθυμεί να επιτύχει τους οικονομικούς και τους κοινωνικούς στόχους της. Ανέλαβαν τη δέσμευση να προβαίνουν κάθε δύο έτη σε εξέταση της προόδου που έχει επιτευχθεί ως προς την υλοποίηση του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010», που περιλαμβάνει τη διαδικασία της Κοπεγχάγης για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, καθώς επίσης και τις ενέργειες υπέρ της ανώτερης εκπαίδευσης. Το παρόν έγγραφο είναι η πρώτη έκθεση αυτού του νέου κύκλου. Το πρόγραμμα «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» αποτελεί επίσης μια ουσιαστική συμβολή στην εφαρμογή νέων ολοκληρωμένων κατευθυντήριων γραμμών για την ανάπτυξη και την απασχόληση, όπου περιλαμβάνεται και το ευρωπαϊκό σύμφωνο για τη νεολαία ευρωπαϊκό σύμφωνο για τη νεολαία (es de en fr).

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Κοινή έκθεση προόδου του Συμβουλίου και της Επιτροπής για το 2008 σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» - «Παροχή δια βίου μάθησης για γνώση, δημιουργικότητα και καινοτομία» [Επίσημη Εφημερίδα C 86 της 5.4.2008].

Η έκθεση της Επιτροπής και του Συμβουλίου διασφαλίζει τη συνέχεια της υλοποίησης του προγράμματος εργασίας με βάση τους στόχους σε θέματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Προβάλλει τις προόδους που έχουν επιτευχθεί π.χ. ως προς την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πλαισίου πιστοποίησης της δια βίου μάθησης ή ως προς την αυτονομία των πανεπιστημίων. Αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στα κενά που συνεχίζουν να υπάρχουν και χαράσσει την ακολουθητέα πορεία για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

Η συγκεκριμενοποίηση των στρατηγικών της δια βίου μάθησης, τόσο σε επίπεδο χρηματοδότησης όσο και θεσμικής δέσμευσης, είναι ακόμα ελλιπής παρά τον καθορισμό γενικών και συνεκτικών στρατηγικών. Τα επίπεδα κοινοτικής αναφοράς που θα πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το 2010 απέχουν πολύ από την υλοποίηση αξιόλογης προόδου. Το υψηλό ποσοστό πρώιμης εγκατάλειψης της σχολικής φοίτησης, η χαμηλή συμμετοχή στη δια βίου μάθηση εκ μέρους των ηλικιωμένων εργαζομένων και των ατόμων χαμηλής εξειδίκευσης, η έλλειψη δεξιοτήτων των μεταναστών ή η ανεπάρκεια της εκπαίδευσης και κατάρτισης των εκπαιδευτικών αποτελούν στοιχεία που αιτιολογούν την ανάγκη καταβολής πρόσθετων προσπαθειών υπέρ της βελτίωσης των δεξιοτήτων.

Η παρούσα έκθεση τονίζει επίσης τη σημασία του «τριγώνου της γνώσης» (εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία) για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Θα πρέπει επίσης να ενταθεί ο ρόλος των διαφόρων τομέων της εκπαίδευσης και της κατάρτισης προς όφελος της δημιουργικότητας και της καινοτομίας.

Έκθεση του Συμβουλίου «Παιδείας» προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με θέμα «Οι συγκεκριμένοι μελλοντικοί στόχοι των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης», της 14ης Φεβρουαρίου 2001 [5980/01 EDUC 18 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 11.04.2008

Top