Waarborgen van de doeltreffendheid van het preventieve deel van het stabiliteits- en groeipact: openbare financiën in de EMU - 2007

De Europese Commissie maakt zich ongerust over de tenuitvoerlegging van het preventieve deel van het stabiliteits- en groeipact (SGP): sommige lidstaten die hun middellangetermijndoelstelling nog niet hebben bereikt, leveren onvoldoende budgettaire consolidatie-inspanningen ondanks een gunstig economisch klimaat. De Commissie wijst op de bevredigende tenuitvoerlegging van de buitensporigtekortprocedures en doet concrete voorstellen om het preventieve deel van het stabiliteits- en groeipact te versterken.

BESLUIT

Mededeling van de Commissie van 13 juni 2007 aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité, het Comité van de Regio's en de Europese Centrale Bank: Openbare financiën in de EMU - 2007. Waarborgen van de doeltreffendheid van het preventieve deel van het SGP [COM(2007) 316 - Niet in het Publicatieblad verschenen].

SAMENVATTING

In deze mededeling baseert de Europese Commissie zich op de hervorming van het stabiliteits- en groeipact (SGP) (EN)(FR) van 2005 om concrete voorstellen te formuleren ter versterking van het preventieve deel van het pact. Zij neemt daarbij de jongste budgettaire ontwikkelingen en de recente werking van het begrotingskader van de Europese Unie (EU) onder de loep. De Commissie wijst op de goede tenuitvoerlegging van de buitensporigtekortprocedures, maar constateert tevens dat op een aantal punten van de regels van het preventieve deel van het pact is afgeweken.

Er is politieke vastberadenheid vereist om de uitdagingen van het preventieve deel aan te gaan

Het preventieve deel concentreert zich vooral op de middellangetermijnplanning en berust op wederzijdse ondersteuning en uitwisseling van optimale werkwijzen. Het kan bovendien pas doeltreffend functioneren als er algemene overeenstemming bestaat over de uitdagingen voor het economische en begrotingsbeleid in de EU en er tevens sprake is van een sterke politieke vastberadenheid om deze aan te pakken.

Aanhoudende verbetering van de openbare financiën

In 2006 zijn de openbare financiën in de EU en het eurogebied blijven verbeteren. Tegen de achtergrond van een gunstig economisch klimaat is het overheidstekort in de EU teruggedrongen van 2,4% van het bruto binnenlands product (BBP) in 2005 tot 1,7% in 2006. Voor het eerst sinds 2002 is de schuldquote in zowel de EU als het eurogebied teruggelopen. Algemeen genomen werd de begrotingssituatie volgens de Commissie gekenmerkt door een aanzienlijke vermindering van het structurele tekort in de EU, namelijk van bijna 3% van het BBP in 2004 tot minder dan 1,5% in 2006.

Er is evenwel twijfel gerezen over het duurzame karakter van de begrotingsconsolidatie omdat de overheidsuitgaven in een aantal EU-landen forser zijn gestegen dan gepland.

Een herhaling van de fouten uit het verleden moet worden vermeden

De Commissie vreest dat in dezelfde economische-beleidsfouten als in het verleden wordt vervallen. In sommige gevallen hebben de lidstaten immers belastingmeevallers aangewend om verhogingen van de overheidsuitgaven te financieren. De huidige constellatie van een krachtige economische groei en meevallende belastingontvangsten gelijkt sterk op de situatie die heerste rond de eeuwwisseling, toen een aantal economische-beleidsfouten zijn gemaakt. In de jaren 1999-2001 lieten diverse lidstaten inderdaad na om van het gunstige economische klimaat te profiteren om hun openbare financiën te saneren. Later kwamen deze landen in een benauwde positie terecht toen de conjunctuurcyclus een minder gunstige fase doormaakte.

De Commissie benadrukt dat het van cruciaal belang is om de dynamiek van de begrotingsconsolidatie tijdens de huidige periode van hoogconjunctuur vast te houden.

Minder buitensporige tekorten, maar meer bezorgdheid over de begrotingssanering

De SGP-hervorming heeft tot een betere werking van de buitensporigtekortprocedure geleid. Landen met een buitensporig tekort hebben nuttig gebruikgemaakt van de in het kader van het hervormde pact vastgelegde termijnen om hun buitensporige tekorten te corrigeren en ernstige structurele inspanningen geleverd om deze situatie te verhelpen. In 2004 boekten nog tien lidstaten een tekort van meer dan 3% van het BBP, terwijl volgens de in de laatste geactualiseerde stabiliteits- en convergentieprogramma's ontvouwen plannen in 2008 alleen Hongarije en Tsjechië in een buitensporigtekortsituatie zouden verkeren.

In het licht van de ervaring uit het verleden en de verwachte toekomstige ontwikkelingen maakt de Commissie zich echter zorgen over de werking van het preventieve deel van het SGP. In 2006 waren de budgettaire consolidatie-inspanningen van sommige lidstaten die hun middellangetermijndoelstelling nog niet hadden bereikt, immers ontoereikend gezien het verbeterende conjunctuurklimaat. Bovendien zijn de gepresenteerde budgettaire plannen volgens de Commissie enigszins teleurstellend. In tegenstelling tot wat de Raad heeft aanbevolen, is de geplande verbetering van het structurele saldo in 2007 en de daaropvolgende jaren in een aantal tot het eurogebied en het WKM II behorende landen geringer dan de in het herziene SGP vastgelegde benchmark van 0,5% van het BBP, ondanks het feit dat het economische klimaat een verdergaande inspanning rechtvaardigt.

Indien het beleid ongewijzigd blijft, zullen er volgens de Commissie slechts tien van de zevenentwintig EU-landen in 2008 hun middellangetermijndoelstelling hebben verwezenlijkt na twee opeenvolgende jaren van een hoger dan trendmatige groei.

In deze mededeling doet de Commissie voorstellen om het preventieve deel van het SGP doeltreffender te maken, zodat vooruitgang in de richting van houdbare openbare financiën kan worden geboekt.

Preventie leidt tot houdbare openbare financiën

Op basis van de optimale werkwijzen die in de EU-landen worden gevolgd, heeft de Commissie concrete voorstellen uitgewerkt om het preventieve deel van het pact te verbeteren. Deze voorstellen kunnen binnen het kader van de geldende wetgeving in de praktijk worden gebracht. Zij draaien rond de volgende vier hoofdthema's:

• het begrotingsbeleid in een breder economisch perspectief plaatsen. Zowel in de stabiliteits- en convergentieprogramma's als in de beoordelingen daarvan door de Commissie zou sterker het accent kunnen worden gelegd op de kwaliteit en efficiëntie van de openbare financiën. Tevens zouden de banden van deze programma's met de nationale hervormingsprogramma's die passen in het kader van de strategie van Lissabon, kunnen worden versterkt. De lidstaten zouden ook informatie kunnen verstrekken over hervormingen van begrotingsinstellingen waarmee wordt beoogd de kwaliteit en efficiëntie van de openbare financiën te verbeteren. Voorts zouden de lidstaten en de Commissie bij de beoordeling van het nationale begrotingsbeleid meer rekening kunnen houden met de macro-economische situatie van elke land, waarbij bijzondere aandacht zou kunnen worden geschonken aan ontwikkelingen op het gebied van externe onevenwichtigheden, inflatie en concurrentievermogen;
• de nationale zeggenschap in de middellangetermijnbegrotingsdoelstellingen van de stabiliteits- en convergentieprogramma's vergroten. Om zich beter aan hun begrotingsplannen op middellange termijn te kunnen houden, zouden de lidstaten ervoor moeten zorgen dat alle nationale actoren die bij het voeren van het begrotingsbeleid zijn betrokken, zich beter inzetten om een beleid te voeren dat met deze plannen strookt;
• de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de begrotingsplannen op middellange termijn versterken. De lidstaten zouden in hun stabiliteits- en convergentieprogramma's duidelijker aan kunnen geven of de middellangetermijndoelstellingen haalbaar zijn bij ongewijzigd beleid, dan wel of aanvullende beleidsmaatregelen noodzakelijk zijn. Tevens zou het van belang zijn dat wordt gespecificeerd hoe groot het verschil is tussen de begrotingsdoelstellingen en de ontwikkeling van de openbare financiën, en dat een gedetailleerde beschrijving wordt gegeven van de voorgenomen maatregelen om dit verschil te overbruggen. Dit zou de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de middellangetermijnbegrotingsdoelstellingen ten goede komen;
• houdbare begrotingssituaties op middellange termijn nastreven. Zoals in de context van de SGP-hervorming van 2005 is overeengekomen, zullen de Commissie en de lidstaten hun inspanningen intensiveren om de verbanden tussen het begrotingsbeleid op middellange termijn en de begrotingsdynamiek op lange termijn te versterken. Bij de beoordeling in hoeverre de begrotingsdoelstellingen in het verleden zijn gehaald, zal de Commissie het accent leggen op de ontwikkeling van de overheidsuitgaven.

De Europese Commissie zal de bovenbeschreven voorstellen met de lidstaten bespreken.

Laatste wijziging: 20.09.2007